Ramayana

De Ramayana (Sanskriet: रामायण, rāmāyaṇa, van rāma “vreugdevol” of “hij die vreugde schenkt” en ayaṇa “weg” of “woonplaats”) is het geschrift dat Rama’s leven beschrijft. Er zijn verschillende Ramayana’s. De bekendste zijn de Valmiki Ramayana en Ramacharitamanasa (ook wel bekend als Tulsidas Ramayana).

Populaire onderwerpen die in dit geschrift aan bod komen, zijn de geboorte van Rama, de svayamvara waarin hij Sita’s hand won, zijn verbanning, de ontvoering van Sita door de demon Ravana en de overwinning van Rama op Ravana. In al deze verhalen zit een diepere betekenis verborgen. Deze diepere betekenis zit met name in de etymologie en symboliek.

Met Rama als belichaming van dharma beschrijft de Ramayana eigenlijk de weg naar dharma, dat wat in de vorm van vreugde ergens in onze ware essentie (de atma) verblijft. Deze ware essentie/dharma/atma/Rama is verschenen als zoon van Dasharatha (“hij die de vijf jñana indriya en vijf karma indriya heeft overwonnen”) in de plaats Ayodhya (“daar waar geen conflict is”). Hieruit kunnen we begrijpen dat het zuivere bewustzijn/dharma alleen naar de voorgrond treedt wanneer de tien zintuigen zijn overwonnen en er geen conflict meer is.

Onze ware essentie kan niet actief zijn als deze niet verbonden is met onze mana (geest). Daarom huwt Rama Sita, die de geest representeert. Hoewel zij als dochter van Janaka wordt gezien, is zij dat biologisch gezien niet. Janaka had haar gevonden tijdens het ploegen, waar zij is verschenen uit de aarde. Later verdwijnt Sita in diezelfde Moeder Aarde. Ook wanneer Lakshmana (“begunstigd met tekens van voorspoed”) een lijn voor haar tekent die zij niet te buiten mag gaan, stapt zij over deze lijn heen, waarop zij in gevaar komt doordat Ravana haar ontvoert. Op dezelfde manier is de geest onvoorspelbaar en beweeglijk. Waar de neigingen van de geest vandaan komen en vergaan, is een mysterieus vraagstuk.

Toen Rama Sita had gehuwd, kon hij niet meer in Ayodhya blijven. De geest is immers onvoorspelbaar en bedekt het ware zelf, waardoor we onszelf via de geest tot uitdrukking brengen. Daarom ging hij met zijn vrouw en jongere broer Lakshmana, die tapas (ascese) symboliseert, het bos in. Zolang Sita in Rama (het ware zelf) verbleef, ondervond zij geen verschil tussen Ayodhya en een bos. Maar de geest is onstuimig en raakt weleens uit balans, en daar vielen haar ogen op een gouden hert (het materiële). Daar liet Rama zich leiden door de geest (Sita) en hij ging op het gouden hert af. Sita werd getrokken door het materiële en Rama liet zich leiden door de mana (geest).

Ondanks dat Lakshmana ascese symboliseert, liet hij zich uiteindelijk leiden door de kracht van de omgeving. Sita hoorde Rama’s stem en vergat zijn grootheid, werd bezorgd om hem. Op dat moment gaf ook Lakshmana zich over aan de geest. Wel tekende hij een lijn om een grens aan te geven die niet gepasseerd mocht worden. Maar naast het ware zelf was nu ook tapas opgegeven. De geest is immers onstuimig en stapt bij de geringste invloed al buiten de grenzen. De geest liet zich leiden door de tien zintuigen en kwam zo in handen van de tegenovergestelde Dasharatha, Ravana, een materialistisch individu dat zich juist alleen maar laat leiden door de tien zintuigen (tien hoofden van Ravana).

De geest verviel zo tot een lagere wereld, een materialistische wereld, genaamd Lanka. Daar besefte ze dat ze verkeerd was en om verder verval te voorkomen, pinde ze zich vast op haar standpunt om “nee” te zeggen tegen de overheerser van het materialistische Lanka. Daar verbleef ze onder de Ashoka-boom. Ashoka betekent “zonder verdriet”. De Ashoka-boom vertegenwoordigt de plaats waar we onze toevlucht toe zoeken wanneer we verdriet hebben, maar dit niet (willen) onderkennen. Daar voelen we ons veilig en zijn we in staat onszelf te beheersen door verstandig te handelen in plaats van ons over te geven aan onze emoties.

Sita bevond zich in het rijk van Ravana. De geest bevond zich dus te midden van materiële rijkdom. Nu kan de geest twee dingen doen: óf toegeven aan de verleidingen van de veranderlijke wereld om zich heen óf concentreren op de ware essentie, Rama. Sita besloot standvastig te zijn, bij haar standpunt te blijven en zich niet over te geven aan de tien zintuigen. Ze besloot zich te concentreren op de zoon van Dasharatha, Rama, hij die de ware essentie is en de tien zintuigen heeft overwonnen. Deze kan Ravana immers verslaan en Sita (de geest) bevrijden uit dit materialistische oord waarin zij zit gevangen.

De ware essentie (Rama) neemt de hulp van een apenleger aan. De apen staan symbool voor onze gedachten. Apen hebben twee eigenschappen, instabiliteit en rusteloosheid. Ze kunnen niet stil zitten, springen van boom naar boom. En als ze moe zijn en niet verder kunnen springen, zitten ze alsnog niet stil. Dan zitten ze zichzelf bijvoorbeeld te krabben. Net als apen zijn onze gedachten nooit stil. Ze blijven maar doorgaan en lijken net apen die van tak naar tak springen. Daarom moeten ze onder goede discipline worden gehouden.

Op het moment dat Rama de apen tegenkomt, is Bali – die lust representeert – hun heerser. Deze moet worden vernietigd. Wanneer lust jou als prooi heeft gezien, vangt deze jou al snel. Lusten hebben een grote aantrekkingskracht en daardoor is het heel moeilijk om deze te overwinnen. We zien dit in het gevecht tussen Sugriva (letterlijk: “gedisciplineerd”) en Bali. Bali is erg sterk. Nu wordt hij in de rug aangevallen door Rama, zodat discipline toch kan overwinnen en de gedachten aan deze worden onderworpen.

*De jñana indriya zijn: oren, huid, ogen, tong en neus. De karma indriya zijn: klank, gevoel, vorm, smaak en geur.

(gebaseerd op een lezing van swami Chinmayananda)