Een vrata is een verdienstelijke handeling van devotie en kan ook wel vertaald worden als versobering. Dit is een strenge activiteit die meestal bedoeld om onszelf te zuiveren of om een bepaald doel te bereiken.
Een vrata bestaat uit een intentie, manier van vasten, discipline, eventuele rituelen, versobering en een belofte. Het is gebruikelijk om de vrata af te sluiten met een liefdadigheidsactiviteit na het voltooien van de vrata op de laatste dag, ook wel udyapana genoemd. We kunnen zelf onze vrata samenstellen of kiezen uit een vrata zoals deze in hindoegeschriften beschreven staat. Voordat we de vrata beginnen, leggen we een eed af naar het Goddelijke waarin we aangeven dat we een vrata gaan doen, wanneer deze begint en eindigt, wat onze intentie hiervoor is, op welke manier we zullen vasten, dat we de disciplinaire regels (yama en niyama) zullen volgen, welke eventuele rituelen we zullen verrichten en dat we plechtig beloven dit te voltooien. Zo’n uitspraak van een intentie wordt sankalpa genoemd en kan er zo uitzien:
<korte mantra van de goddelijke gedaante tot wie je je richt>
Vandaag, op <datum> om <tijdstip> volgens het westerse systeem van tijd, beloof ik, <volledige naam>, plechtig dat ik van <begindatum> tot en met <einddatum> een vrata zal verrichten door dagelijks negen keer negen mala’s mantra jaapa te verrichten voor Durga met de mantra <mantra>. In deze periode zal ik slechts één maaltijd per dag nuttigen, die veganistisch, vers, biologisch en zonder scherpe kruiden is en geen zure of bittere ingrediënten, look, uien of champignons bevat. Ook zal ik mijn uiterste best doen om de vijf yama en vijf niyama van de ashtanga yoga te volgen en me niet in te laten met het overtreden van de tien wetten van Manu. Dit alles zal ik doen met de intentie om mezelf te zuiveren van onzuiverheden en mijn toewijding aan Durga verder te ontwikkelen, opdat ik altijd onder haar hoede mag blijven en beschermd mag worden van alle kwaad en onzuiverheden. Om mijn vrata af te sluiten, zal ik op de laatste dag van mijn vrata na het verrichten van mijn rituelen een maaltijd bereiden voor daklozen en deze met mijn eigen handen aan hen serveren. Ook deze maaltijd zal veganistisch, vers, biologisch en zonder scherpe kruiden zijn en geen zure of bittere ingrediënten, look, uien of champignons bevatten. Ik beloof plechtig dat ik mijn uiterste best zal doen om deze vrata onder alle omstandigheden te verrichten en te voltooien. Moge Shiva deze sankalpa zegenen en mij de moed, kracht, wijsheid en inzichten geven die nodig zijn om deze vrata naar behoren uit te voeren.
Zelf vind ik het fijn om een grote bloem of kettinghanger in mijn handen te nemen voordat ik de sankalpa uitspreek, mijn handen te vouwen, dan de sankalpa uit te spreken en vervolgens de bloem op een zichtbare plek neer te leggen of de kettinghanger om mijn nek te hangen of aan een koordje om mijn pols. Deze bloem of kettinghanger zal dan mijn sankalpa symboliseren en mij continu herinneren aan mijn sankalpa, wat mij helpt in het aandachtig en bewust uitvoeren van mijn vrata.
Overigens, mocht je medicijnen gebruiken; deze zijn vaak niet veganistisch. Persoonlijk zou ik aanraden dit mee te nemen in de sankalpa, bijvoorbeeld op deze manier: “Ik gebruik medicijnen om een goede gezondheid te bevorderen. Deze medicijnen kunnen dierlijke ingrediënten bevatten en op dieren zijn getest. Ik ben onwetend en weet geen andere manier om een goede gezondheid te bevorderen, dus zal ik deze medicijnen ook tijdens mijn vrata blijven gebruiken. Vergeef mij mijn onwetendheid en gun mij uw begrip en genade.”
Manieren van vasten
Bij het vasten is het belangrijk om te kiezen voor een manier die bij jou past, niet te hoog gegrepen is en jou toch ook uitdaagt om jezelf te zuiveren en jezelf (verder) te ontwikkelen. Kies daarom voor een manier van vasten die bij jou en jouw leefstijl past. Als je bijvoorbeeld veel fysiek werk verricht, kan het onverstandig zijn om een manier van vasten te kiezen waarbij je helemaal niets eet en drinkt. Ook als je medicijnen gebruikt, kan het nodig zijn om in ieder geval iets te eten, desnoods alleen fruit.
Er zijn verschillende manieren om te vasten, zoals:
- Helemaal niets eten en drinken
- Alleen water drinken
- Alleen water en verse vruchtensap drinken
- Alleen fruit eten en water drinken
- Alleen fruit eten en water en verse vruchtensap drinken
- Alleen één sattvische maaltijd per dag nuttigen
- Alleen sattva-voedsel nuttigen
- Geen tamas-voedsel nuttigen
- Alleen veganistisch voedsel nuttigen
Vrata’s beschreven in de geschriften
Chandrayana vrata
De chandrayana vrata (Sanskriet: चन्द्रयान व्रत, candrayāna vrata, van candra “maan”, yāna “beweging”) is een vrata die een maand lang duurt en afhankelijk is van de zichtbaarheid van de maan. Deze vrata begint op de eerste dag van de shukla paksha. We eten in principe niets tijdens deze vrata. Pas ‘s nachts mag een hap voedsel worden genuttigd en elke nacht komt er een hap voedsel bij. Dus de eerste nacht eten we één hap voedsel, de tweede nacht twee happen, de derde nacht drie happen enzovoorts. Dit doen we tot en met de veertiende nacht, de nacht voordat de krishna paksha begint. De vijftiende nacht, wanneer de shukla paksha overgaat in krishna paksha (met volle maan) eten we niets. We eten dan pas weer op de eerste nacht van de krishna paksha. Nu eten we elke dag een hap minder. Dus op de eerste nacht eten we veertien happen, op de tweede nacht dertien happen, op de derde nacht twaalf happen. Dit doen we tot het einde van de krishna paksha (nieuwe maan). We verrichten tijdens deze vrata veel geestelijke activiteiten, zoals meditatie, innerlijke mantra japa, visualisatie en affirmatie. Hoe we deze rituelen precies invullen, kunnen we zelf bepalen.
Pada kricha vrata
De pada kricha vrata (Sanskriet: पाद कृच्छ व्रत, pāda kṛccha vrata, van pāda “voeten”, kṛccha “gekookte rijst” en vrata “verdienstelijke handeling van devotie”) is een vrata van vier dagen. Op elke dag geldt er een andere manier van vasten:
Dag 1. Ekabhakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s middags
Dag 2. Nakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s nachts
Dag 3. Alleen eten en drinken wat we qua sattvisch voedsel in huis hebben*
Dag 4. Helemaal niets eten en drinken
*Hierbij is het uiteraard niet de bedoeling dat je vlak voor je vrata boodschappen doet.
Prajapatya kricha vrata
De prajapatya kricha vrata (Sanskriet: प्रजापत्य कृच्छ व्रत, prajāpatya kṛccha vrata, van prajāpati “schepper”, kṛccha “gekookte rijst” en vrata “verdienstelijke handeling van devotie”) is hetzelfde als de pada kricha vrata, maar dan drie keer achter elkaar. Deze vrata duurt dus 12 dagen.
Dag 1. Ekabhakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s middags
Dag 2. Nakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s nachts
Dag 3. Alleen eten en drinken wat we qua sattvisch voedsel in huis hebben*
Dag 4. Helemaal niets eten en drinken
Dag 5. Ekabhakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s middags
Dag 6. Nakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s nachts
Dag 7. Alleen eten en drinken wat we qua sattvisch voedsel in huis hebben*
Dag 8. Helemaal niets eten en drinken
Dag 9. Ekabhakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s middags
Dag 10. Nakta vrata: één sattvische maaltijd, alleen ‘s nachts
Dag 11. Alleen eten en drinken wat we qua sattvisch voedsel in huis hebben*
Dag 12. Helemaal niets eten en drinken
*Hierbij is het uiteraard niet de bedoeling dat je vlak voor je vrata boodschappen doet.
Vaibhava Lakshmi vrata
De Vaibhava Lakshmi vrata (Sanskriet: वैभव लक्ष्मी व्रत, vaibhava lakṣmī vrata, van vaibhava “rijkdom”, lakṣmī “voorspoed” en vrata “verdienstelijke handeling van devotie”) is een vrata voor een bepaald aspect van Lakshmi, dat rijkdom schenkt. Dit kan materiële rijkdom zijn, maar kan zich ook in spirituele of geestelijke rijkdom uiten. Deze vrata wordt acht, elf of 21 vrijdagen achter elkaar verricht, waarbij alleen ‘s avonds na 22:00 uur één sattvische maaltijd wordt genuttigd. De overige dagen wordt ook alleen sattvisch voedsel genuttigd en blijven de yama en niyama van kracht. Dat vraagt veel discipline. Aan de rituelen kun je zelf invulling geven.
De mantra die we kunnen gebruiken, is ॐ śrīṃ vaibhava-lakṣmyai namaḥ. Een dhyana [dhyāna] mantra kan zijn:
ॐ या रक्ताम्बुजवासिनी विलासिनी चण्डांशु तेजस्विनी।
या रक्ता रुधिराम्बरा हरिसखी या श्री मनोल्हादिनी॥
या रत्नाकरमन्थनात्प्रगटिता विष्णोस्वया गेहिनी।
सा मां पातु मनोरमा भगवती लक्ष्मीश्च पद्मावती॥
ॐ yā raktāmbuja-vāsinī vilāsinī caṇḍāṃśu tejasvinī;
yā raktā rudhirāmbarā harisakhī yā śrī manolhādinī.
yā ratnākara-manthanāt-pragaṭitā viṣṇosvayā gehinī;
sā māṃ pātu manoramā bhagavatī lakṣmīśca padmāvatī.
De vrata wordt afgerond door op de laatste dag van de vrata een kokosnoot en meetha bhaat (zoete rijst) aan Lakshmi te offeren. Vervolgens wordt de rijst verdeeld over zeven meisjes (maximaal 10 jaar, voordat hun menstruatie is begonnen) en deze zeven meisjes eten de meetha bhaat dan op. Het is gebruikelijk om hen ook een boekje te geven over de Vaibhava Lakshmi vrata, of ze in ieder geval de vrata uit te leggen, zodat zij begrijpen wat het inhoudt en het eventueel later zelf ook kunnen verrichten. Alle giften, ook de meetha bhaat, worden geschonken met de naam van Lakshmi. Dat kan zijn middels bijvoorbeeld haar korte mantra “Aum shreem lakshmyai namah” of “Jaya maa Lakshmi”. We voltooien de rituelen, lezen de Vaibhava Lakshmi vrata katha (bij voorkeur in de vorm van een satsang, waarbij de zeven meisjes ook aanwezig zijn) en verdelen de prasad onder de mensen.
Saptavaara vrata
De saptavaara vrata (Sanskriet: सप्तवार व्रत, saptavāra vrata, van sapta “zeven”, vāra “dag van de week” en vrata “verdienstelijke handeling van devotie”) is een verzameling van vrata’s die gekoppeld zijn aan een bepaalde dag van de week. De meeste van deze vrata’s zijn verbonden met de graha die over die bepaalde dag van de week heerst.
Tijdens de vrata worden de yama en niyama gevolgd en wordt de bepaalde graha of goddelijke gedaante vereerd middels puja en/of mantra japa. De vrata wordt afgesloten met een liefdadigheidsactiviteit.
- Maandag – Somavaara vrata – Shiva centraal
- Dinsdag – Mangalvaara vrata – Hanuman centraal
- Woensdag – Budhavaara vrata – Budha centraal
- Donderdag – Brihaspativaara vrata – Brihaspati centraal
- Vrijdag – Shukravaara vrata – Shukra centraal
- Zaterdag – Shanivaara vrata – Shani centraal
- Zondag – Ravivaara vrata – Surya centraal
Daarnaast bestaan ook de solah somavaara vrata en solah shukravaara vrata. De solah somavaara vrata duurt zestien maandagen en is gericht op Shiva. Op de zeventiende maandag worden, na het voltooien van de vrata, giften geschonken aan de armen. De solah shukravaara vrata duurt zestien vrijdagen en is gericht op Santoshi. Op de zeventiende vrijdag wordt, na het voltooien van de vrata, voedsel uitgedeeld aan zeven jongens (maximaal tien jaar). Dit voedsel mag absoluut niet bitter of zuur zijn. De jongens en hun huisgenoten mogen op deze dag helemaal geen zuur of bitter voedsel nuttigen. Tijdens deze beide vrata’s is het gebruikelijk om in ieder geval ‘s ochtends en ‘s avonds puja te doen van op z’n minst de goddelijke gedaante die centraal staat.
Satyanarayana vrata
De Satyanarayana vrata (Sanskriet: सत्यनारायण व्रत, satyanārāyaṇa vrata, van satya “waarheid”, nara “mens”, ayaṇa “woonplaats” en vrata “verdienstelijke handeling van devotie”) is een vrata gericht op Vishnu. Deze vrata kan iedere avond van de purnima of sankranti worden verricht. Overdag wordt helemaal niets gegeten en gedronken. Pas ‘s avonds na 22.00 uur wordt een maaltijd genuttigd. In de ochtend en avond wordt puja gedaan voor Vishnu, waarna de Satyanarayana vrata katha wordt gelezen en de puja wordt voltooid. Tenslotte wordt de prasad verdeeld onder de mensen. Ook hier is het gebruikelijk om als afsluiting een liefdadigheidsactiviteit te verrichten. Dit mag ook eventueel de volgende dag.