De organisatie van het hindoeïsme in Nederland ligt hoofdzakelijk in handen van de Surinaams-Hindoestaanse hindoegemeenschap, die sinds de jaren ’50 naar Nederland zijn gemigreerd. Zij hebben vele hindoetempels en -organisaties weten te realiseren en hebben ervoor gezorgd dat wij zichtbaar zijn in de maatschappij.
Geschiedenis van het hindoeïsme in Nederland
De komst van het hindoeïsme in Nederland begon met koloniale contacten tussen Nederland en India in de 17e en 18e eeuw. Echter, de grote migratiegolven begonnen pas in de jaren ’70 en ’80 van de 20e eeuw, met de komst van Indiase migranten uit Suriname, een voormalige Nederlandse kolonie. Deze migranten brachten hun religieuze en culturele tradities met zich mee en vestigden zich voornamelijk in stedelijke gebieden zoals Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Utrecht. Ze hebben een stevige basis gelegd voor de hindoeïstische gemeenschap in Nederland en hun komst leidde tot de oprichting van de eerste hindoeïstische tempels en gemeenschapscentra.
Daarnaast zijn er sinds de jaren ’90 ook Indiase expats naar Nederland gekomen, vaak als professionals in diverse sectoren zoals technologie, wetenschap en bedrijfsleven. Deze expats brengen niet alleen hun werkvaardigheden mee, maar ook hun religieuze en culturele praktijken. Voor deze groep kan de continuïteit van hun hindoeïstische rituelen en feestdagen een manier zijn om hun culturele identiteit te behouden en door te geven aan hun kinderen, die vaak in Nederland opgroeien. De aanwezigheid van expats heeft de diversiteit en rijkdom van de hindoeïstische cultuur in Nederland verder vergroot.
De oprichting van hindoetempels en -organisaties
Met de groei van de hindoeïstische gemeenschap in Nederland ontstond de behoefte aan religieuze en culturele centra. Dit leidde tot de oprichting van verschillende hindoeïstische tempels en organisaties door het hele land. Deze centra dienen niet alleen als plaatsen van aanbidding, maar ook als ontmoetingsplekken voor de gemeenschap en als plekken voor educatie en cultuurbehoud.
- Hindoetempels: De oprichting van hindoetempels begon met de komst van de eerste Indiase migranten en is sindsdien aanzienlijk gegroeid. De hindoetempels vormen belangrijke centra voor religieuze activiteiten en gemeenschapsdiensten. Deze tempels bieden ruimte voor wekelijkse religieuze diensten, rituelen, feestdagen en religieuze vieringen.
- Hindoe-organisaties: Naast tempels zijn er tal van hindoe-organisaties die bijdragen aan het culturele en religieuze leven van de gemeenschap. Er was zelfs de nationale Organisatie Hindoe Media (OHM), die tv, radio en geschreven artikelen produceerden met betrekking tot het hindoeïsme. Ook Chatney.nl, het jongerenprogramma van OHM, en studentenvereniging Hindoe Studenten Forum Nederland (HSFN) waren erg populair onder hindoejongeren in Nederland. Deze organisaties speelden een belangrijke rol in het organiseren van evenementen, educatieve programma’s en sociale activiteiten die de hindoeïstische cultuur en waarden bevorderen. Momenteel zijn het vooral hindoetempels die dergelijke activiteiten organiseren.
Hindoe Raad Nederland
Een organisatie die de belangen van de hindoeïstische gemeenschap behartigt, is de Hindoe Raad Nederland. Opgericht in 2003, vertegenwoordigt deze raad de hindoegemeenschap en fungeert als brug tussen de hindoeïstische gemeenschap en de Nederlandse overheid. De raad is opgericht om betrokken te zijn bij belangrijke maatschappelijke kwesties, zoals de erkenning van hindoeïstische feestdagen, het onderwijs over hindoeïsme in scholen, en het bevorderen van de integratie van hindoeïstische waarden in de Nederlandse samenleving.
Ondanks deze nobele doelstellingen, zien veel hindoes weinig resultaat van de inspanningen van de Hindoe Raad Nederland. De raad heeft jarenlang weinig zichtbaarheid en activiteit getoond bij belangrijke kwesties binnen de hindoegemeenschap, wat heeft geleid tot gevoelens van teleurstelling en wantrouwen. Veel hindoes voelen zich niet adequaat vertegenwoordigd en maken zich zorgen dat de raad te veel focus legt op het ondersteunen van pandits en mandirs, ten koste van andere belangrijke onderwerpen. Belangrijke kwesties, zoals wanpraktijken en het misbruik van gelden door pandits en mandirs, lijken onvoldoende aandacht te krijgen.
Daarnaast heeft de Hindoe Raad Nederland een verantwoordelijkheid voor hindoe-onderwijs in Nederland, waarbij hindoekinderen wekelijks les zouden moeten krijgen over het hindoeïsme. De Nederlandse overheid voorziet dit onderwijs jaarlijks van 2 miljoen euro. Echter, de gemeenschap ziet weinig van deze initiatieven terug, wat vaak wordt toegeschreven aan interne conflicten en onenigheid binnen de raad, die de effectiviteit en cohesie hebben ondermijnd.
Recentelijk heeft de Hindoe Raad Nederland een nieuw bestuur. Dit bestuur laat nu meer van zich horen en heeft stappen gezet om het vertrouwen te herstellen, zoals het weerleggen van valse berichtgeving over de Ram Mandir in Ayodhya in de media en het protesteren tegen geweld tegen hindoes in Bangladesh. Deze acties markeren mogelijk een begin van herstel en een nieuwe richting voor de raad.
Stromingen binnen het hindoeïsme in Nederland
In Nederland kennen we verschillende hindoeïstische stromingen die elk hun eigen kenmerken en benaderingen van het geloof hebben. Deze stromingen vormen een belangrijk onderdeel van de hindoeïstische gemeenschap en zijn vertegenwoordigd in de Hindoe Raad Nederland.
- Traditionele Sanatana Dharma is een van de oudste en meest traditionele stromingen binnen het hindoeïsme. Deze stroming wordt gekenmerkt door een sterke hiërarchie op basis van kaste, sekse en leeftijd. Het godsbeeld kan zowel vormgevend (“beeldend”) als vormloos (“abstract”) zijn. In deze stroming speelt de pandit een centrale rol; hij is de enige die kennis heeft van de religie en is daardoor het vertrekpunt voor alle religieuze activiteiten in de samenleving.
- Gebrahmaniseerde Sanatana Dharma is een variant waarin de pandit nog steeds aanzien en autoriteit heeft, zowel religieus als maatschappelijk. In deze stroming wordt de pandit vereerd als een vertegenwoordiger van God op aarde, wat de hiërarchische structuren verder versterkt.
- Janmavadische Sanatana Dharma vertegenwoordigt de meer traditionele en rigide tak van de Sanatana Dharma, waarbij de pandit nog steeds de hoogste autoriteit is. Deze stroming kent een sterke hiërarchie op basis van geboorte en behoudt veel van de conservatieve houdingen en structuren van de gebrahmaniseerde Sanatana Dharma.
- Karmavadische Sanatana Dharma ontstond na 1980 als een reactie op de gebrahmaniseerde Sanatana Dharma. Deze stroming legt de nadruk op gelijkheid en openheid, waarbij de bhakti (devotie) wordt gerevitaliseerd zonder de grondbeginselen van de Sanatana Dharma aan te tasten. Karmavadische Sanatana Dharma wordt gekenmerkt door een pragmatische benadering, die oog heeft voor situationele factoren en een inclusieve houding aanneemt ten opzichte van kaste, sekse, leeftijd en etniciteit.
- Arya Samaj ontstond als reactie op de sterke hiërarchie binnen de gebrahmaniseerde Sanatana Dharma. Na 1911 vonden de missionarissen van de Arya Samaj in Suriname een vruchtbare bodem om het hindoeïsme te hervormen. Ze stelden onder andere het kastensysteem, de positie van de vrouw en beeldenverering ter discussie. De Arya Samaj streeft naar sociale gelijkheid en heeft zich wereldwijd georganiseerd met een landelijke koepel in Nederland, de Federatie Arya Samaj Nederland (FAS-NED). Deze federatie verenigt alle Arya Samaj organisaties. Als reactie op de open houding van FAS-NED is de PRASNE ontstaan, een nieuwe kerngroep binnen de Nederlandse Arya Samaj, die zich meer richt op specifieke interne kwesties.
- Gayatri Pariwara werd opgericht na 1970 in Suriname als reactie op de machtspositie van de brahmanen en de positie van de vrouw. Deze stroming legt de nadruk op de universele Gayatri mantra en geeft iedereen het recht om mantra’s te reciteren en rituelen uit te voeren. Hier ligt de nadruk op spirituele gelijkheid.
- ISKCON, oftewel de International Society for Krishna Consciousness, legt de nadruk op het versterken van de individuele relatie met het Goddelijke. Meditatie en rituelen spelen een centrale rol, met een focus op één Oppergod en vele halfgoden. Deze stroming benadrukt de persoonlijke devotie en spirituele oefening.
Hoewel religies zoals de Sai Baba-beweging en het Sikhisme veel raakvlakken hebben met het hindoeïsme, beschouwen zij zichzelf niet als een deel van de hindoeïstische stromingen.
Vond je dit artikel waardevol?
Draag jij het delen van dit soort kennis een warm hart toe? Jouw bijdrage is van harte welkom!
Elke donatie helpt ons om de gratis diensten van HindoeDharma.nl mogelijk te maken. Dit omvat kosten voor boeken, webhosting, technische applicaties en meer.
Daarnaast gebruiken we een deel van de bijdragen om boodschappen en warme maaltijden uit te delen aan minderbedeelden, als onderdeel van onze inzet voor karma yoga en maatschappelijke betrokkenheid.
