Een rijke traditie vol levensbeschouwingen, filosofieën, godsdiensten, rituelen en tradities
Het hindoeïsme (oorspronkelijk: dharma) is een manier van leven waarin mensen op zoek gaan naar betekenisvolle verbindingen binnen en buiten zichzelf. Dit doen zij op basis van de rijke vedische traditie. Deze vedische traditie is eigenlijk een verzameling van alle levensbeschouwingen, filosofieën, godsdiensten en tradities die door de eeuwen heen in India zijn ontstaan.
Hoewel al deze wegen uiteindelijk gebaseerd zijn op de veda’s en de grondbeginselen hetzelfde zijn, zien we grote verschillen in de benadering van het hindoeïsme. De een ziet het als godsdienst, de ander als bewuste leefwijze, weer een ander als cultuur… Zo heeft het hindoeïsme (een verzamelnaam door westerlingen gegeven voor religies die in India zijn ontstaan) voor ieder wat wils. “Ekam sat vipraa bahudhaa vadanti,” zoals de Rigveda dit beschrijft. Er is één waarheid; wijzen noemen het bij verschillende namen. Dat maakt het hindoeïsme een heel universele levensleer.
Voor iedereen een waarheid
In het hindoeïsme mag iedereen op zoek gaan naar de waarheid. Die waarheid hoeft niet voor iedereen hetzelfde te zijn. Het hindoeïsme kent namelijk geen absolute waarheid. De waarheid is maar net hoe wij die zelf waarnemen of wíllen waarnemen. Daarbij passen wij allemaal een beetje dezelfde trucjes toe. Wij zijn opgevoed op een bepaalde manier, hebben op school dingen meegekregen, zijn opgegroeid in een bepaalde omgeving of maatschappij, zijn dingen gaan geloven en zijn er allerlei conclusies aan gaan verbinden die voor ons de basis vormen voor ons leven.
Wat waar is en wat waar wordt gevonden, hangt dus af van ons eigen referentiekader en onze eigen ideeënwereld. Op die manier ziet die ene waarheid er voor iedereen anders uit. Het is maar net wat voor vorm, invulling en betekenis wij eraan geven. Dat geeft ook helemaal niet, want uiteindelijk gaat het erom of iets helpt bij wat we willen bereiken, of iets bruikbaar is en of iets ergens toe dient. En dat bepalen we zelf. De waarheid en het omgaan met die waarheid kunnen dus ook voor iedereen anders zijn.
Oorsprong en aard van het hindoeïsme
Het hindoeïsme kent niet één leer of één stichter die we moeten volgen. Het kent talloze wijzen, schrijvers en boeken die ons talloze wegen voorleggen, waarbij wij zelf kunnen kiezen wat voor ons het meest bruikbaar is en waar wij ons aan willen verbinden. Eigenlijk kunnen we dus ook niet spreken van “het hindoeïsme”, want strikt genomen heeft het hindoeïsme helemaal geen vorm en eigenschappen; die geven hindoes er zelf aan. Tijd, plaats en omstandigheden spelen daarbij een heel belangrijke rol. Deze vormen immers de kaders waarin mensen kunnen leven en handelen.
Ook tijdens het leven kunnen de vorm en eigenschappen van het hindoeïsme voor dezelfde persoon veranderen. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat zoveel mensen door de eeuwen heen zoveel ervaringen hebben opgeschreven om met de mensheid te delen. Uiteindelijk volgen al deze mensen hetzelfde vedische fundament. Wetenschappers geloven dat het hindoeïsme uiteindelijk is ontstaan door veel beoefening, miljoenen ervaringen en tradities van een hoogontwikkelde beschaving die meer dan 5000 jaar geleden rond de Indusvallei leefde, de Ariërs. De vedische leer bestaat al veel langer, maar wellicht is de term “hindoeïsme” met haar definitie toen pas ontstaan, vanuit het westen gegeven. De term hindoe komt in enkele minder bekende geschriften van vedische leermeesters voor en wordt vertaald als zij die leed vernietigen, uit het Sanskriet van de stam “hin” (geweld/leed) en “du” (doden/vernietigen).
Godsbeeld van het hindoeïsme
Deze benadering kenmerkt ook het godsbeeld van het hindoeïsme. Volgens het hindoeïsme is er niet één God en er zijn ook niet meerdere goden. Er is simpelweg één waarheid, die bij verschillende namen, vormen en eigenschappen wordt gekend. Dus of je nu wel of niet in een God gelooft, of wel of niet religieus bent; dat maakt niet uit. Wij kunnen zelf bepalen wat voor vorm, invulling en betekenis wij aan die ene waarheid geven. Dat kan voor iedereen anders zijn. Zo zijn er hindoes die deze ene waarheid als een vormloze God zien, maar er zijn ook hindoes die dit als een bepaalde gedaante zien, zoals Ganesha, Durga, Krishna of Shiva.
Er zijn ook hindoes die een bepaalde wijze als die ene waarheid zien, zoals Sai Baba of een bepaalde guru. Hoe hindoes “God” (die ene waarheid) zien, kan dus verschillen per persoon en daarmee verschilt ook hun benadering en/of verering van “God”. God kan dus gezien worden als zowel één als veel, zowel vorm als vormloos, zowel uiterlijk als innerlijk… Één macht manifesteert alles en die manifestatie kan voor iedereen anders zijn.
Scheppingsverhaal van het hindoeïsme
Ook het scheppingsverhaal kenmerkt zich door hetzelfde principe. Volgens het hindoeïsme is het heelal niet geschapen, maar is die ene waarheid zelf de wereld geworden door een evolutionair proces waarin het zichzelf heeft vermeerderd. Alle verschijningen in deze wereld zijn dus manifestaties van één en dezelfde oerbron; de gehele schepping is een ontvouwing van die ene waarheid. De Rigveda kent verschillende mystieke beschrijvingen over dit evolutionaire proces en de ‘schepping’ van het universum.
Vooral de Purusha Suktam, Naashadiya Suktam en Hiranyagarbha Suktam staan hier bekend om. In verschillende teksten wordt die ene waarheid Brahman genoemd, die zich manifesteert in twee energieën, gyaanamaya shakti en gunamaya shakti. Er komt als het ware een scheiding tussen bewustzijn en de drager van bewustzijn. Gyaanamaya shakti resulteert in Purusha (kosmisch bewustzijn) en gunamaya shakti in Prakriti (materie). Deze worden ook wel Shiva en Shakti genoemd, vergelijkbaar met het principe van Yin en Yang in de Chinese filosofie.
Dvaita en advaita: dualiteit en eenheid
Hoewel bij de oerbron sprake is van eenheid (advaita), leidt het evolutionaire proces tot steeds meer dualiteit (dvaita). Zo komt er een tweedeling in materie en bewustzijn, mannelijke en vrouwelijke energie, goed en kwaad, zuiver en onzuiver, deugden en zonden… Zo zijn uiteindelijk ook de verschillende denkrichtingen, gewoontes, godsdiensten, tradities etc. ontstaan. Daarbij zijn er natuurlijk ook voorkeuren en afkeuren. Men is zich gaan identificeren met eigen denkwijzen, omgevingsfactoren en opvattingen.
Zo zijn wij steeds verder van de oerbron verwijderd en tegelijkertijd toch nog steeds in contact met de oerbron. De oerbron doordringt immers de gehele schepping; wij zijn alleen de verbinding verloren. De vedische leer geeft ons, middels talloze ervaringen, methoden en hulpmiddelen, handvatten om die verbinding te herstellen en zo weer in verbondenheid te leven. Eigenlijk brengt de vedische leer spiritualiteit, gevoelens, gedachten en attitudes bij elkaar die bijdragen aan onze zoektocht naar de zin van het leven, een bodem om op te leven. dharma, zoals de vedische geschriften dat noemen.
Dharma: het fundament waarop we leven
dharma is hét centrale begrip waar het om draait in het hindoeïsme. Het is de essentie van het leven en de basis van ieder individu. dharma is de bodem waarop wij leven en de eigenschappen die wij dragen. Het is onze pure aard, de grond van onze identiteit en daarmee ook de fundering van ons bestaan. Simpelweg kunnen we het onze essentiële waarden noemen waarmee wij ooit zijn geboren. Deze brengen ons in balans en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Daarom is het belangrijk om ons met onze dharma te verbinden en daarmee verbinding te leggen met ons ware zelf en dus ook die ene waarheid die de oerbron van het universum is, onze diepste kern. Alles wat ons belemmert om die verbinding te maken, noemen wij adharma.
dharma is een bepaalde fundering die is gelegd op basis van karma die wij in vorige levens hebben opgebouwd. Vervolgens is het aan ons om verder te bouwen op deze fundering. Daarbij is het belangrijk dat alles wat wij bouwen (alle karma die wij verrichten), past op deze fundering. Wij hebben de vrijheid om er alles op te bouwen wat we maar willen, maar de vedische leer raadt ons aan dit zorgvuldig te doen. Elke actie heeft namelijk een reactie. Elke oorzaak heeft een gevolg. Daarom geeft de vedische leer ons richtlijnen over wat we beter wel en beter niet kunnen bouwen, welke karma we beter wel en beter niet kunnen verrichten. Dit wordt gedaan door middel van talloze verzen in een bibliotheek aan geschriften.
Erg bedankt! Zo weet ik weer meer en dit was heel nuttig voor mijn werkstuk!
Hoi David, fijn om te lezen. Succes met je werkstuk! Mocht je nog hulp nodig hebben, help ik je graag.
Op rechtmatigheidsformulieren e.d. moet je vaak je religie/geloofsovertuiging invullen. Ik twijfel dus vaak of ik daar Sanaatan moet invullen of Hindoe(ísme). Logischerwijs zou het dus Sanaatan moeten zijn.
Waarom veranderen we dit niet wereldwijd. Iedereen weet dat er geen hindoe geloof of religie. Gandhi heeft het voor de moslims makkelijker gemaakt door alles hindoestani te maken, ook wereldwijd.
Ik pleit er voor dat we ons geloof Sanaatan voortaan gebruiken i.p.v. hindoe. Dat is uiteindelijk de oorsprong.
mijn hartelijke dank aan U, op de eerste plaats. een reactive heb ik niet zo zeer, dan dat ik eigenlijk veel meer de diepere betekenis van iets zoek…de ziel, de bezieling, dharma, karma, jaghje…ik lees het wel…maar ergens voelt dat niet erg complete aan…graag zie ik uw informatie met heel veel verlangen toe.
hartelijk dank nogmaals en be blessed
Hallo Sonja, wat is je vraag precies en naar wat voor kennis ben je precies op zoek?
Vraag over crisis-dharma:
In welke boeken (waar?)staan er concrete antwoorden op dillema’s waarmee de mens kan worstelen?
Hallo Mohan, over crisis-dharma is veel te vinden in de Ramayana en Bhagavad Gita. Rama is het ideale voorbeeld van de mens in zijn verschillende (sva)dharma’s en Arjuna als de mens in nood.
Vraag over het woord ”dharma”:
Soms lees ik in boeken verschillende betekenissen over dharma bv. plicht, normen en waarden, en religie. Sanatan dharma wordt vertaald als: eeuwige religie.
Ook las ik:”Onze karma moet overeenkomen met onze dharma”.
Maar hoe moet een mens weten/ontdekken wat (zijn) dharma is?
Dat klopt. Het woord dharma heeft geen Nederlandse vertaling die de betekenis in z’n geheel omvat.
Ieder mens heeft te maken met verschillende dharma. We kennen de algemene dharma en individuele dharma. Dat wil, pragmatisch en simpel verwoord, zeggen dat we verschillende verantwoordelijkheden hebben naar mens, dier, milieu en onze familie (vader, moeder, broer, zus, zoon, dochter etc.) en deze dienen na te komen. Als we de algemene richtlijnen van bovenstaand artikel volgen, komen we al een heel eind. De verschillende geschriften geven ons hier een verdieping in.
vraag over Durga Mai:
Ik heb laatst gehoord dat Durga Mai functioneert als de beheerder van ons materieel universum. Maar bij Nawratan krijg ik in een mandir het gevoel dat het om Moederdag gaat, het thema van de lezing gaat meer over de betekenis van onze aardse moeder. Dit klopt dus niet? Natuurlijk zal er wel enige relatie zijn met onze moederliefde, maar waarom bespreekt men Durga Mai alleen zo? te sentimenteel ipv inhoudelijk.
Hallo Mohan, Durga is niet de beheerder van het universum; Zij IS het universum. Zie ook: Prakriti als stoffelijke natuur
Vaak worden over Durga Maa weinig verhalen verteld. Er wordt inderdaad gedaan alsof Zij alleen in de vorm van de aardse moeder op aarde verblijft, terwijl Zij eigenlijk de (oer)energie van de hele stoffelijke schepping is. Door haar energie zijn we in staat deze hele wereld te waarnemen. Het is jammer dat zogenaamde wijzen hier niets over vertellen.
Beste Ranjita,
Allereerst wens ik je vrede, welzijn en verlichting voor dit nieuw jaar en dat het werk van waarheid nog lang voortgezet mag worden! Ik zit met een vraag waarop ik geen eenduidig antwoord op kan vinden:
In de Mandukya Upanishad staat dat ‘Ik Ben’ de getuige is van alle fenomenen in de wereld, inclusief alle mentale constructies en structuren. Bij mij komt dan de vraag naar boven hoe je getuige kunt zijn van fenomenen die je niet kunt waarnemen, maar die toch bestaan buiten je waarnemingsveld? Terwijl er in de Vedanta wordt verkondigd dat Brahman de Atman is, oftewel, ‘Ik Ben die, Ik Ben’, de Vader en Ik zijn één, en alles doordringend is en ‘Ik Ben’ dus ook aanwezig is in de fenomenen die je niet kunt waarnemen. In het verlengde hiervan en met de gedachte op de achtergrond dat deze wakende wereld een schijnvoorstelling is, begrijp ik dan niet waarom een object die door de zintuigen en de geest niet in naam, vorm en eigenschappen wordt waargenomen dan ook niet bestaat in deze wakende wereld? Dit schept verwarring; wat is jouw idee/reflectie hierop?
Hartegroet, 🙂
Ray
Hallo Ray, dank je wel. Ook het beste voor jou en je dierbaren.
In de Mandukya Upanishad staan als het ware de vier staten van bewustzijn beschreven. In die vier staten zijn er ook verschillende manieren van waarnemen. Wanneer we vanuit het aardse waarnemen, zijn we alleen in staat de wereld te bekijken vanuit onze vijf aardse zintuigen. We zijn dan zo bezig met het aardse, dat we niet in staat zijn andere constructies en structuren waar te nemen. Wanneer we een hogere staat van bewustzijn hebben, zijn we daar wel toe in staat. Niet met onze aardse zintuigen, maar met ons “spirituele oog”.
Als ik me niet vergis, wordt het fenomeen “getuige” in de Mandukya Upanishad onder andere uitgelegd met het voorbeeld van twee vogels in een boom. De een zit vruchten te eten en de ander zit op een hogere tak en doet niets anders dan kijken naar wat de andere vogel doet. Terwijl de ene vogel helemaal “opgaat” in het eten van de vruchten, bekijkt de andere vogel het vanaf een afstand, waardoor de waarneming heel anders is. Deze vogel is zich bewust van wat er daar gebeurt en is op die manier de getuige. Mijn interpretatie hiervan is dat we allemaal beide vogels in ons hebben. De ene vogel is ons aardse aspect en de andere ons spirituele aspect, ook wel subject en object. Beide zijn met elkaar verweven en pas wanneer je beide uit elkaar trekt, zie je het onderscheid. Pas wanneer we in staat zijn dat onderscheid te maken, kunnen we het getuige-zelf herkennen.
Beste Ranjita,
Bedankt voor jouw reactie.
Het voorbeeld met de vogels is mij duidelijk en herken dat wel; soms sta ik ‘voor’ bewustzijn en soms ‘erachter’. Sta ik ‘er voor’, dan ga ik op in de activiteiten en handelingen in Viswa, sta ik ‘erachter’, dan ben ik getuige van hetgeen zich afspeelt. Soms best lastig om als ‘leeg en bewust’ in dit lichaam en wereld met haar enorme zuigkracht rond te huppelen, terwijl de geest lekker buiten wil spelen en de zintuigen als sponzen alles zoveel mogelijk proberen te absorberen van de wereld! Telkens weer is het een uitdaging om stil te zijn temidden van de wereldse ruis. Doorzetten!
Hallo Ray, goed om te lezen over je herkenning. Het is zeker een uitdaging en een kwestie van doorzetten. We leven in de kaliyuga waarin adharma voor driekwart invloed heeft. De weerstand is enorm, maar als we het echt willen en doorzetten, komen we er zeker!
Beste Ranjita,
Daar ben ik dan weer! Kan er niets aan doen, maar het verlangen blijft maar groeien en het houdt niet op! Het kwartje zit al in de automaat, alleen moet het nog vallen.
In de Geschriften wordt verkondigd dat verleden en toekomst niet bestaan, alleen het nu. Als je aan het verleden denkt, dan denk je eraan in het nu. Zo ook met de toekomst. Maar nu het volgende: als je met iemand een gezamelijke herinnering hebt, dan heb je het samen met de ander over hetzelfde verleden. Dit kan tot in detail gedefinieerd worden. Maar waarom kan dit niet met de toekomst? Wat is jouw idee hierover?
Hartegroet, Ray
Hallo Ray, het verleden is iets dat je al hebt ervaren. Daardoor kun je verleden ervaringen delen, bespreken en herinneren. We kunnen erachter komen wat in het verleden is gebeurd door ons geheugen, informatiedeling en kennisontwikkeling. Het verleden is dan ook niet beïnvloedbaar. Als iets feitelijk heeft plaatsgevonden, valt daar niet over te twisten. Op die manier kan het verleden gedefinieerd worden. De toekomst daarentegen heeft nog niet plaatsgevonden. Daar werken we nog aan in ons heden. We zijn nu de zaadjes aan het planten voor de toekomst, door middel van de karma die we in dit leven verrichten. Wat er precies uit die zaadjes zal groeien en wat er in de toekomst (in een volgend leven) van te oogsten valt, weten we niet. Het kan nog alle kanten op gaan, afhankelijk van onze karma.
Er bestaan drie soorten karma: sanchita karma (karma uit het verleden), praarabdha karma (het onderdeel van sanchita karma dat de oorzaak is voor onze vruchten in dit leven) en kriyaamana karma (karma die we in dit leven verrichten, waarvan we de vruchten in een volgend leven zullen ontvangen). Die derde soort karma is de enige waar wij invloed op hebben, maar wat de vruchten precies zullen zijn; dat hangt af van de totaalsom van onze karma in dit leven. Zolang dit leven duurt, kan hetgeen uit die zaadjes groeit nog alle vormen en smaken aannemen.
Verder kunnen we niets veranderen aan de vruchten van onze praarabdha karma, maar wel aan de manier waarop we met de vruchten hiervan omgaan. De manier waarop wij met die vruchten omgaan, bepaalt ook weer onze toekomst in dit leven (en ook onze toekomst in een volgend leven, omdat die omgangswijze onder kriyaamana karma valt).
Beste Ranjita,
Ik probeer zoveel ik kan mijn handelingen te verrichten zonder gehechtheid en de drang naar resultaten en wensen. Dit lukt mij aardig, maar merk soms dat het moeilijk is in verband met werk en relaties. Heb namelijk het gevoel ‘los’ te raken van de betrokkenheid van alle gebeurtenissen in deze fysieke wereld. Enerzijds voel ik mij innig verbonden met al wat is, en anderszijds lijkt het alsof ik alles vanaf de zijlijn meemaak. Best lastig als je deadlines hebt of targets moet behalen of sociale verplichtingen moet nakomen. Heb het idee dat het een illusieshow is wat wordt uitgevoerd, waarin ik soms op het toneel sta en soms in het publiek zit. Wat is jouw idee hierover? En wat is wijsheid? Kan soms bij andere mensen over komen als vreemde eend in de bijt, maar vertel hen niet over deze kennis, want dan verklaren ze mij voor gek.
Hartegroet, Ray
Beste Ranjita,
Zijn er bijeenkomsten met gelijkgestemden, of intervisiegroepen, waarmee ik ervaringen kan uitwisselen en reflecteren. Het verlangen naar zelfrealisatie is groot en heilig is het moment dat ik alle kennis overboord kan gooien, omdat het heeft gediend waar het voor dient. Als Indische met de Vedanta als levensbeschouwing is het best lastig om mij staande te houden in mijn overwegend gedogmatiseerde christelijke Noordwest Europese Hollandse omgeving waar men gelooft in een God die beloont en straft. Niets mis mee, maar wel lastig als anders denkende…….
Hartegroet, Ray
Hallo Ray, wat een mooie ervaring die je deelt! Uit je ervaring merk ik op dat je gehechtheid met stoffelijke waarden minder wordt. Het is heel natuurlijk dat het dan lastig is om je stoffelijke verplichtingen na te komen. Jij als spiritueel persoon weet immers dat er iets hogers is dan de zintuiglijke wereld om je heen. We leven in een wereld waarin we te maken hebben met diverse dualiteiten en allerlei factoren die continu aan ons trekken. Materie hebben we nodig om in onze stoffelijke levensbehoeften te voorzien (onderdak, voedsel etc.) en anderzijds is het het spirituele dat onze geest voedt en zin geeft aan ons leven. Ik denk dat ieder spiritueel persoon hiermee te maken krijgt in het leven en het de kunst is om een goede verhouding te vinden tussen deze twee aspecten. Je kunt immers niet één van de twee kiezen, want je hebt beide nodig.
Ik ken zelf geen bijeenkomsten of intervisiegroepen met mensen die spiritueel zo ver zijn. Ik heb wel verhalen gehoord over de Babaji ashram in Loenen en de Vivekananda Ashram in Amstelveen, maar heb hier zelf geen ervaring mee. Wellicht een idee voor jou om een bezoek te brengen aan één van deze ashrams? Vivekananda was een predikant van Vedaanta, dus ik kan me voorstellen dat in de Vivekananda ashram er bijzondere aandacht is voor de Vedaanta.
Dank je wel Ranjita,
Ik zal eens gaan googlen en neuzelen. Zal vast iets tegenkomen.
Hgr, Ray
Hoi Ray, ik hoop het ook. Succes!
Dit is een super goede site voor een project voor school.
Supah goei sijt voor school!
JSR ik heb een vraagje kan deze hele pagina naar mijn gemaild worden alles over dharma dan kan ik het uitprinte
Hallo Antonio, je kunt de tekst uitprinten via je browser (Bestand–> Afdrukken of CTRL+P).
er mogen van mij meer symbolen bij maar het is een goede site!! heeft mij een beetje geholpen met mijn project
Beste, ram ram,
Het valt mij op dat de bronnen niet de geschriften van het hindoeïsme zijn, maar ‘gewoon’ boeken. Zijn de symbolen ook in onze geschriften uitgelegd en kunt u mij daarnaar verwijzen?
Hartelijk dank
Beste Anju, uiteraard staan de symbolen ook in de geschriften uitgelegd. De geschriften zijn alleen niet zo duidelijk ingedeeld in hoofdstukken (er is geen inhoudsopgave die de onderwerpen aangeeft), waardoor het erg lang zoeken is als je de juiste hoofdstukken, paragrafen en verzen wilt terugvinden. Om een voorbeeld te noemen: de Mahabharata bestaat uit zes dikke boeken op A4-formaat met verzen die in twee kolommen zijn geschreven. Ik weet wel uit ervaring dat er in de Rigveda veel over de symbolen beschreven staat en ook in de Padma Puraana.
Dag Ranjita ,ik wil graag Shri bhagwat gita kopen bij u, wel in nederlands maar ik wil het prijs weten wat het kostt graag u antwoord
Dag D. Ramroep, helaas is de voorraad van de boeken inmiddels op en had ik geen boeken met Nederlandse vertaling. U kunt de Bhagavad Gita in het Nederlands downloaden van deze link.
Waar zijn alle verhalen van de goden (in het Nederlands vertaald) gebleven?
Vroeger stonden ze wel op de website.
Hallo Priya, ik ben sinds enkele maanden bezig de website opnieuw op te bouwen wegens nieuwe eisen aan internetveiligheid en privacybescherming. Alle artikelen en reacties worden langzaam aan teruggeplaatst op de website. Een hoop werk, aangezien het in totaal ruim 2000 artikelen waren. Ik hoop eind februari klaar te zijn.