Tekst en betekenis van de Gayatri mantra
Wanneer we de Gayatri mantra reciteren, stemmen we ons af op het goddelijke licht dat in alles aanwezig is. Sinds de tijd van de rishi’s wordt deze mantra dagelijks gereciteerd bij zonsopkomst en zonsondergang, vaak 108 keer, als onderdeel van het sandhyavandanam-gebed.
Toch is de Gayatri mantra veel meer dan alleen een ochtend- of avondgebed; het is een gebed voor spirituele verlichting. Het is een uitnodiging om ons denken te reinigen en keuzes te maken vanuit onze innerlijke wijsheid. Ze herinnert ons eraan dat de echte richting in het leven van binnenuit komt. Elke dag opnieuw nodigt ze ons uit om bewust en dankbaar te leven, in het licht van die innerlijke bron. Door deze mantra regelmatig te herhalen, herinneren we ons aan onze diepere waarheid, stemmen we ons af op dharma en zetten we stap voor stap koers naar meer helderheid, inzicht en innerlijke rust.
ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात्।
ॐ bhūr-bhuvaḥ svaḥ tatsavitur-vareṇyaṃ bhargo devasya dhīmahi dhiyo yo naḥ pracodayāt.
Dat wat het grofstoffelijke, mentale en oorzakelijke doordringt, het bestaan verlicht en inspireert, de eeuwige gelukzaligheid is; op dat goddelijk bewustzijn mediteren wij, opdat het ons mag verlichten.
Oorsprong van de Gayatri mantra
De Gayatri mantra wordt vaak verbonden met de Rigveda, waar ze in vers 3.62.10 voorkomt. Daar vinden we de kern van de mantra. Wat veel mensen niet weten, is dat de bekende inleiding (“ॐ bhūr bhuvaḥ svaḥ”) daar nog niet in voorkomt.
De volledige versie, inclusief deze beginwoorden, vinden we later terug in de Krishna Yajurveda (36.3), tevens in een tekst genaamd de Taittiriya Aranyaka (10.35.1). Deze Aranyaka werd samengesteld om de diepere lagen van vedische kennis toegankelijk te maken voor leerlingen die zich spiritueel wilden verdiepen. Daaruit groeide uiteindelijk de vorm zoals we die nu wereldwijd reciteren.
In de Maha Narayana Upanishad, die ook deel uitmaakt van de Krishna Yajurveda, wordt de Gayatri erkend als een van de meest heilige en centrale gebeden binnen de vedische traditie. Ook in de Brihadaranyaka Upanishad en de Tripuratapini Upanishad wordt het belang van de toevoeging “ॐ” genoemd. Samen maken deze elementen de Purna Gayatri mantra: de ‘volledige’ Gayatri.
Oorspronkelijk werd de Gayatri mantra duizenden jaren lang mondeling bewaard en overgedragen binnen spirituele kringen van rishi’s (zieners). Totdat rishi Vishvamitra (wiens naam “vriend van het universum” betekent) de mantra ontving in meditatie en deze met de wereld deelde.
