Divali

Divali, ook wel bekend als Deepavali, is een van de meest gevierde en populaire festivals in het hindoeïsme. Het festival staat ook wel bekend als het “lichtjesfeest” of het “feest van licht” en biedt weer een gelegenheid om de overwinning van het goede op het kwade te vieren. Ook nodigt het uit tot diepe opschoning van onszelf.

Wat is Divali?

Divali is een vijfdaags hindoeïstisch festival dat het licht en de overwinning van goed over kwaad viert. De naam “Divali” komt van het Sanskriet woord “Deepavali”, wat “rij van lichtjes” betekent. Het feest staat symbool voor de vernieuwing van licht in ons leven, zowel letterlijk als figuurlijk. Tijdens Divali worden huizen versierd met lampen en kaarsen, worden er kleurrijke rangoli-patronen op de vloer getekend, en worden er vuurwerkshows gehouden om de donkere nacht te verlichten.

Het festival is meer dan een feest; het is een periode van reflectie, vernieuwing en samenzijn met familie. Het markeert een nieuw begin, wat wordt onderstreept door rituelen zoals het schoonmaken van het huis en het verrichten van speciale gebeden.

Wanneer vindt Divali plaats?

Divali vindt meestal plaats in oktober of november, afhankelijk van de maankalender. Het festival begint op de dertiende dag van de donkere helft van de maand Kartika en duurt vijf dagen. De derde dag, Maha Lakshmi Puja, vindt plaats op de amavasya tithi en wordt beschouwd als de belangrijkste dag van het festival. De timing valt samen met de nacht van nieuwe maan in de hindoemaand Kartika, de donkerste nacht van het jaar, en markeert het einde van het hindoeïstische jaar en de start van een nieuw begin.

In 2024 valt “Divali” (Maha Lakshmi Puja) op 31 oktober in Nederland en Suriname. Door de manier waarop de tithi-tijden (maanfases) dit jaar zijn verdeeld, vallen Narak Chaturdashi en Maha Lakshmi Puja nu beide op dezelfde dag, 31 oktober. Dit is ongebruikelijk, omdat deze dagen normaal gesproken gespreid zijn. Toch komt het soms voor. We bepalen dit op basis van complexe astrologische berekeningen en muhurta’s (gunstige tijden voor de rituelen), die worden weergegeven in een gedegen panchang van het land waar we verblijven. Dhanteras, de eerste dag van de Divali-viering, valt op 29 oktober.

Verhalen uit de geschriften met betrekking tot Divali

Divali is rijk aan mythologische verhalen en religieuze verhalen die de essentie van het festival uitleggen. Hier zijn enkele belangrijke verhalen die de basis vormen voor de viering van Divali:

Het verhaal van Rama en Sita: Volgens de Ramayana, een van de grote hindoeïstische epen, keerde de goddelijke prins Rama terug naar zijn koninkrijk Ayodhya na een ballingschap van veertien jaar. Zijn terugkeer markeerde de overwinning op de demonenkoning Ravana, die zijn vrouw Sita had ontvoerd. De inwoners van Ayodhya verwelkomden Rama door de stad te verlichten met duizenden lampen en kaarsen. Dit verhaal symboliseert de overwinning van het goede op het kwade en vormt de kern van de Divali-vieringen.
De overwinning van Krishna op Narakasura: Een ander verhaal uit de hindoeïstische geschriften vertelt over Krishna, die de demon Narakasura versloeg en zijn gevangen genomen prinsessen bevrijdde. Dit wordt vaak herdacht op de tweede dag van Divali, bekend als Choti Divali. Het is een moment van vreugde en viering van de overwinning van het goede over de kwaad.
De eerste dag van Divali: De eerste dag van Divali, bekend als Dhanteras, markeert het begin van het festival. Het is gewijd aan Lakshmi, de godin van welvaart en rijkdom, en Kubera, de god van materiële voorspoed. Op deze dag kopen mensen vaak nieuwe huishoudelijke artikelen en edelmetalen om geluk en voorspoed in hun leven te brengen.

Wat kunnen we van Divali leren?

Divali biedt waardevolle lessen voor ons dagelijks leven. Enkele belangrijke lessen zijn:

Het belang van licht in ons leven: Divali leert ons dat er altijd licht is, zelfs in de donkerste tijden. Het festival moedigt ons aan om hoop en positiviteit te vinden, zelfs als we geconfronteerd worden met uitdagingen.
De kracht van goedheid en rechtvaardigheid: De verhalen van Rama en Krishna benadrukken de waarde van rechtvaardigheid en de strijd tegen onrecht. Ze herinneren ons eraan dat door eerlijk en rechtvaardig te handelen, we positieve veranderingen kunnen creëren.
Het vieren van verbondenheid en saamhorigheid: Divali is een tijd om samen te komen met familie en vrienden, de relaties te versterken en het leven te vieren. Het herinnert ons aan het belang van gemeenschap en het waarderen van de tijd doorgebracht met dierbaren.

De grote schoonmaak voor Divali

Divali markeert symbolisch het begin van een nieuw hindoejaar, zoals aangegeven door de Kartikadi Vikram Samvat. Na de Maha Lakshmi Puja begint het nieuwe jaar daadwerkelijk. De periode hiervoor is een tijd om zowel het fysieke huis als ons innerlijke zelf te reinigen.

Het huis, met zijn vier muren en dak, staat symbool voor ons fysieke lichaam. De inhoud van het huis weerspiegelt ons fijnstoffelijk lichaam, oftewel onze geest. Het schoonmaken van het huis betekent het verwijderen van ‘vuil’ uit onze geest dat zich bewust of onbewust heeft opgehoopt. Dit proces omvat het grondig reinigen van elke hoek en gaatje in huis, wat symbolisch staat voor het zuiveren van negatieve gedachten en het nastreven van sattva, oftewel zuiverheid en goedheid.

Na de grote schoonmaak verlichten we ons huis met diya’s, kleine lampjes gemaakt van ghee, watten en een vlam in een aarden of metalen kommetje. Deze diya’s symboliseren het individuele zelf. Het kommetje vertegenwoordigt het fysieke lichaam, de ghee de onstuimige geest, en de watten de sattva, die het intellect en de ziel vertegenwoordigt. Het vuur staat voor de drie functies van Agni (vuur): licht, warmte en progressie, en belichaamt de overgang van negatieve naar positieve gedachten. Het licht van de diya symboliseert de atmajyoti, het licht van de ziel, die waarheid, bewustzijn en gelukzaligheid vertegenwoordigt.

Geen theelichtjes, maar diya’s

Hoewel veel mensen vandaag de dag theelichtjes gebruiken, gaat dit in tegen de Divali-tradities. Ten eerste bevatten theelichtjes vaak onnatuurlijke ingrediënten en dierlijke vetten zoals stearine (rundvet), wat niet voldoet aan de zuiverheidsnormen van puja’s (heilige rituelen) en de normen van ahimsa (geweldloosheid). Alternatieven voor ghee zijn pure sesamolie en mosterdolie, die ook vloeibaar en sattvisch zijn en geschikt voor gebruik tijdens Divali.

De tweede reden waarom we diya’s gebruiken en geen theelichtjes, is dat diya’s een bepaalde symboliek hebben in de hindoetraditie, zoals eerder in dit artikel is uitgelegd.

3 manieren om Divali te vieren

Als je Divali wilt vieren, zijn hier drie manieren om het festival op een betekenisvolle manier te omarmen:

Voer de grote schoonmaak uit: Begin Divali met een grote schoonmaak van je huis. Dit symboliseert het verwijderen van innerlijke en uiterlijke ‘vuil’ en bereidt je voor op een nieuw begin. Zorg ervoor dat je elke hoek van je huis reinigt en maak het helemaal klaar voor de feestdagen. Bezin ook goed en kijk van welke negatieve eigenschappen je afstand kunt doen om plaats te maken voor meer positieve eigenschappen en harmonie, zowel in jezelf als met de wereld om je heen.
Versier je huis met diya’s, kleur, bloemen en lichtjes: Versier je huis met traditionele diya’s gemaakt van ghee, kaarsen en lichtjes. Deze verlichting symboliseert de overwinning van licht op duisternis en creëert een warme en feestelijke sfeer. Maak kleurrijke rangoli-patronen bij de ingang van je huis om een uitnodigende ambiance te creëren.
Divali in de samenleving: Een mooie manier om Divali te vieren is door de concepten van Divali uit te breiden naar de bredere samenleving. Dit kan bijvoorbeeld door het bereiden en delen van traditionele gerechten met mensen die daar behoefte aan hebben (bijvoorbeeld armen, daklozen en gehandicapten). Dit kan een manier zijn om waarden als liefdadigheid, eenheid en saamhorigheid te omarmen en je verbonden te voelen met anderen.

Veelgestelde vragen

1. Op welke dag valt Divali dit jaar?
Dit jaar (2024) valt “Divali” (Maha Lakshmi Puja) op 31 oktober in Nederland en Suriname. Door de manier waarop de tithi-tijden (maanfases) dit jaar zijn verdeeld, vallen Narak Chaturdashi en Maha Lakshmi Puja nu beide op dezelfde dag, 31 oktober. Dit is ongebruikelijk, omdat deze dagen normaal gesproken gespreid zijn. Toch komt het soms voor. We bepalen dit op basis van complexe astrologische berekeningen en muhurta’s (gunstige tijden voor de rituelen), die worden weergegeven in een gedegen panchang van het land waar we verblijven. Dhanteras, de eerste dag van de Divali-viering, valt op 29 oktober.

2. Wat zijn de gunstige tijden voor de rituelen?

Dhanteras: Geschikt tijdstip voor de puja en het branden van de Yama deep: 17:52 tot 19:29 uur voor Nederland.
Naraka Chaturdashi (Chhoti Divali): Geschikt tijdstip voor de puja en abhyanga snaan (lichaamsmassage met warme sesamolie gevolgd door een warm bad): 06:26 tot 07:37 uur voor Nederland.
Maha Lakshmi Puja: Geschikt tijdstip voor de puja en het branden van de diya’s: 17:44 tot 19:21 uur voor Nederland.
Govardhan Puja: Geschikt tijdstip voor de puja: 07:40 tot 09:35 uur voor de ochtendpuja, 15:17 tot 15:51 uur voor de middagpuja.
Bhai Dooj: Geschikt tijdstip voor de puja: 13:23 tot 15:16 uur.

3. Hoe leg ik kort aan mijn Nederlandse collega’s, buren en vrienden uit wat Divali inhoudt?
Divali, in Nederland ook wel bekend als het “lichtjesfeest”, wordt doorgaans in vijf dagen gevierd:

Dhanteras: De eerste dag waarop mensen één of meerdere diya’s branden voor Yama, de god van de dood, voor gezondheid, welzijn en om de dood ver van huis te houden. ==> Geschikt tijdstip voor de puja en het branden van de Yama deep: 17:52 tot 19:29 uur voor Nederland.
Naraka Chaturdashi (Chhoti Divali): Herdenkt de overwinning van Krishna op de demon Narakasura en Vishnu op Bali, waarbij verlichting van het huis centraal staat, zodat de demonenkoning Bali niet over ons kan heersen. ==> Geschikt tijdstip voor de puja en abhyanga snaan (lichaamsmassage met warme sesamolie gevolgd door een warm bad): 06:26 tot 07:37 uur voor Nederland.
Maha Lakshmi Puja: Het hoogtepunt van Divali, onder andere de verschijningsdag van Maha Lakshmi, de godin van rijkdom en welvaart. ==> Geschikt tijdstip voor de puja en het branden van de diya’s: 17:44 tot 19:21 uur voor Nederland.
Govardhan Puja: De vierde dag, waarbij Krishna’s bescherming wordt gevierd door voedseloffers en het symbolische optillen van de Govardhan-heuvel. ==> Geschikt tijdstip voor de puja: 07:40 tot 09:35 uur voor de ochtendpuja, 15:17 tot 15:51 uur voor de middagpuja.
Bhai Dooj: De vijfde dag draait om de band tussen broers en zussen, waarbij zussen voor hun broers bidden voor welzijn en bescherming. ==> Geschikt tijdstip voor de puja: 13:23 tot 15:16 uur.

4. Waarom wordt Divali gezien als het hindoeïstische nieuwjaar?
Divali markeert symbolisch een nieuw begin, en volgens de Kartikadi Vikram Samvat begint na de Maha Lakshmi Puja het nieuwe hindoejaar. Het is een moment om stil te staan bij het licht en duister in ons leven en een frisse start te maken.

5. Hoe kan Divali nieuwjaar zijn als Holi al nieuwjaar is?
In het hindoeïsme zijn er door de eeuwen heen verschillende kalendersystemen ontstaan, vaak op basis van bepaalde (Indiase) regio’s en heersers van die regio’s. Elk kalendersysteem heeft een eigen jaartelling en nieuwjaarsdag. Holi, Divali en de eerste dag van de Chaitra Navratri staan het meest bekend als nieuwjaarsdag.

6. Waarom is het schoonmaken van je huis zo belangrijk voor Divali?
Het huis staat symbool voor je fysieke lichaam, en het opruimen ervan vertegenwoordigt het reinigen van je geest. Dit helpt ons om negatieve gedachten los te laten en ruimte te maken voor sattva, de staat van zuiverheid en goedheid. Natuurlijk is het belangrijk om je huis (en dus ook lichaam en geest) altijd schoon te houden. Divali is een extra herinnering om tenminste eens per jaar een grondige schoonmaak te doen. Alleen als je rein bent in gedachte, woord en daad kun je verwachten dat Lakshmi (welvaart en voorspoed) bij je op bezoek komt en in je huis verblijft.

7. Waarom gebruiken we diya’s van ghee en geen theelichtjes?
Ghee staat symbool voor de geest: vloeibaar en soms onstuimig. Het branden van ghee in diya’s heeft een kalmerende, spirituele werking. Theelichtjes bevatten vaak onnatuurlijke ingrediënten zoals dierlijke vetten of chemische stoffen, waardoor ze ongeschikt zijn voor spirituele doeleinden. Sesamolie en kokosolie zijn goede alternatieven, aangezien ghee vandaag de dag vaak ook ongezonde en onnatuurlijke ingrediënten bevat.

8. Wat symboliseert de diya precies?
De diya staat voor het individu: het ‘kommetje’ is het fysieke lichaam, de ghee de geest, de watten vertegenwoordigen de zuivere aard (sattva), en het vuur symboliseert vooruitgang, licht en zuivering. Het brandende licht verwijst naar de atmajyoti, het innerlijke licht van de ziel.

9. Kunnen we tegenwoordig nog zuivelproducten gebruiken in onze rituelen, gezien het misbruik en de mishandeling van koeien in de zuivelindustrie?
Veel zuivelproducten worden helaas niet op een zuivere of ethische manier geproduceerd. Omdat geweldloosheid (ahimsa) centraal staat in dharma en de koe heilig is in de Hindoe Dharma, is het beter om alternatieven te zoeken die vrij zijn van leed en toevoegingen, zoals plantaardige producten. Je kunt bijvoorbeeld kokos- of sesamolie gebruiken voor je diya’s, en kokosolie voor je prasaad.

Gebruik je toch liever ghee? Ga dan voor een zuivere bron, waar koeien goed worden verzorgd, vers gras te eten krijgen en geen onnatuurlijke injecties (zoals hormonen e.d.) worden ingespoten of ongezond voedsel krijgen. Helaas zijn zelfs veel gaushala’s in India ook erg dieronvriendelijk. Traditionele biologische A2 ghee is vaak een wat betere optie, zowel in ethisch opzicht als vanuit gezondheidsperspectief, hoewel etiketten vaak misleidend kunnen zijn. Kun je dit niet vinden, gebruik dan liever biologische kokosolie of maak zelf ghee van zuiver en ethisch verkregen biologische volle melk of grasboter. Dit kun je voor zowel je diya’s als prasaad gebruiken. Sesamolie en mosterdolie zijn niet geschikt voor voedsel, tenzij je het van kleins af aan gewend bent.

Vond je dit artikel waardevol?

Draag jij het delen van dit soort kennis een warm hart toe? Jouw bijdrage is van harte welkom!

Elke donatie helpt ons om de gratis diensten van HindoeDharma.nl mogelijk te maken. Dit omvat kosten voor boeken, webhosting, technische applicaties en meer.

Daarnaast gebruiken we een deel van de bijdragen om boodschappen en warme maaltijden uit te delen aan minderbedeelden, als onderdeel van onze inzet voor karma yoga en maatschappelijke betrokkenheid.