Hoewel seksuele diversiteit niet als zodanig voorkomt in de hindoegeschriften, bieden deze oude teksten en verhalen wel aanwijzingen over de erkenning van diversiteit in gender en seksualiteit. Laten we seksuele diversiteit bekijken in het licht van het hindoeïsme.
Genders in het hindoeïsme
In de traditionele hindoeïstische geschriften worden drie genders onderscheiden: man (punsa prakriti), vrouw (stree prakriti) en het derde geslacht (tritiya prakriti). Deze indeling weerspiegelt een historische en biologische benadering van gender, waarbij de rol van mannen en vrouwen in belangrijke mate werd bepaald door hun voortplantingssystemen en geslachtsorganen.
- Man (punsa prakriti): In deze context wordt het mannelijke geslacht gezien als het biologische geslacht dat bepaalde fysieke kenmerken en rollen in de samenleving en religie met zich meebrengt.
- Vrouw (stree prakriti): Het vrouwelijke geslacht wordt op vergelijkbare wijze bepaald door biologische kenmerken en de daaraan gekoppelde sociale en religieuze rollen.
- Derde geslacht (tritiya prakriti): Het derde geslacht omvat individuen die niet binnen de traditionele binaire indeling van man en vrouw passen. Dit geslacht kan variëren van mensen met een onduidelijk geslacht tot mensen die een combinatie van mannelijke en vrouwelijke kenmerken vertonen of een andere seksuele voorkeur hebben.
Concept van Purusha en Prakriti
In het hindoeïsme verwijzen de concepten van Purusha en Prakriti naar fundamentele principes van het universum en de schepping. Purusha staat voor het mannelijke principe, terwijl Prakriti het vrouwelijke principe vertegenwoordigt. Deze concepten benadrukken de wederzijdse afhankelijkheid van mannelijke en vrouwelijke krachten en suggereren een dynamische balans tussen beide.
Volgens dit concept zijn er in principe twee genders: de mannelijke energie (Purusha) en de vrouwelijke energie (Prakriti). De nadruk ligt op de eenheid en balans tussen deze twee principes. Hoewel de filosofie eenheid in diversiteit onderkent, beperkt het zich binnen deze traditionele binaire indeling en erkent het geen verdere diversiteit in genderidentiteiten binnen dit specifieke concept.
Ardhanarishvara: de eenheid van man en vrouw
Een sprekend voorbeeld in het hindoeïsme is het concept van Ardhanarishvara. Deze goddelijke figuur combineert de mannelijke god Shiva en de vrouwelijke godin Parvati in één lichaam. Ardhanarishvara belichaamt de ideale eenheid van mannelijke en vrouwelijke energieën en illustreert dat iedereen uit mannelijke en vrouwelijke energie bestaat, ongeacht hun uiterlijke geslacht of persoonlijke voorkeuren.
Deze afbeelding benadrukt niet alleen de harmonie en balans tussen de twee energieën, maar toont ook aan dat beide essentieel zijn voor het volledige begrip van het goddelijke en het kosmische. Het concept van Ardhanarishvara roept op tot een holistisch begrip van gender, waarin de integratie van mannelijke en vrouwelijke kwaliteiten centraal staat in de spirituele en scheppende krachten van het universum.
Volgens de Indiase cultuur kan deze gebalanceerde eenwording van mannelijke en vrouwelijke energie zelfs leiden tot goddelijke gaven. Daarom worden sommige mensen van het derde geslacht in India vaak met bijzondere eer en respect behandeld. Veel hindoes geloven dat de zegen van deze mensen essentieel is voor het welzijn van hun kinderen. Daarom worden deze mensen van het derde geslacht vooral bij geboortes en huwelijken uitgenodigd om hun zegen te geven.
Tritiya prakriti: het derde geslacht
Het derde geslacht, tritiya prakriti, vertegenwoordigt een rijke en diverse benadering van gender die verder gaat dan de binaire indeling van man en vrouw. Deze categorie biedt ruimte voor individuen die niet (volledig) binnen de traditionele mannelijke of vrouwelijke rol passen. De erkenning van tritiya prakriti toont een bredere kijk op genderdiversiteit in de hindoeïstische traditie.
- Kliba: Deze term verwijst naar iemand die kenmerken vertoont die niet strikt mannelijk of vrouwelijk zijn. Een kliba kan een persoon zijn met een genderidentiteit die niet past in de traditionele mannelijke of vrouwelijke rol.
- Shandha: Een shandha heeft voornamelijk mannelijke kenmerken maar gedraagt zich en voelt zich als een vrouw. Deze term beschrijft individuen die zich identificeren met vrouwelijke rollen en eigenschappen, ondanks hun mannelijke fysieke vorm.
- Napumsa: Napumsa verwijst naar mensen die niet duidelijk mannelijk of vrouwelijk zijn. Dit kan ook betrekking hebben op mensen wiens genderidentiteit buiten de traditionele binaire categorieën valt, inclusief mensen die zich niet seksueel aangetrokken voelen tot een bepaald geslacht.
- Svairini: Dit betreft vrouwen die niet gebonden zijn aan de traditionele sociale rol of seksuele voorkeuren van vrouwen, vaak geassocieerd met lesbische vrouwen of vrouwen die alternatieve rollen binnen de samenleving vervullen.
- Hijra: Hijra’s zijn een bijzondere groep binnen de hindoeïstische gemeenschap. Ze kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken hebben, of worden erkend als een apart gender. Hijra’s vervullen vaak belangrijke religieuze en sociale rollen in Zuid-Azië en worden vooral in India erkend in juridische en sociale contexten.
Seksuele diversiteit in de hindoegeschriften
Genders en seksuele diversiteit komen nauwelijks aan bod in de hindoegeschriften. De hindoegeschriften richten zich hoofdzakelijk op fundamentele concepten zoals dharma, karma en andere macrokosmische ideeën die de aard van het universum en het menselijke bestaan verklaren. Deze concepten vormen de kern van hindoeïstische filosofie en religieuze praktijk, en bieden diepgaande inzichten in hoe individuen hun leven moeten leiden en hun plaats in de kosmos moeten begrijpen.
Hoewel de meeste geschriften vooral mensen beschrijven van traditionele binaire geslachten, bevatten ze ook enkele verwijzingen naar non-binaire geslachten en seksuele diversiteit. Deze verwijzingen zijn vaak summier en cryptisch, maar ze suggereren dat er in de vroege hindoeïstische samenleving ruimte was voor een breder spectrum van genderidentiteiten.
Misvattingen over geslachtsverandering in de Mahabharata en Purana’s
In met name de Mahabharata en de Purana’s vinden we verhalen waarin personen zich voordoen als iemand van een ander geslacht of door bepaalde zegens of gaven van geslacht veranderen. Bijvoorbeeld:
- Amba en Shikandi: In de Mahabharata transformeerde Amba zichzelf in Shikandi om haar wraak op de krijgsheld Bhishma te voltrekken.
- Vishnu als Mohini: In de Purana’s verschijnt Vishnu in de gedaante van Mohini, een vrouwelijke incarnatie die verleidelijke en mystieke eigenschappen bezit.
Hoewel deze verhalen vaak worden aangehaald als voorbeelden van seksuele diversiteit, moeten we ze begrijpen in de context van hun mythologische en symbolische betekenis. In deze contexten vindt de geslachtsverandering niet plaats als gevolg van afwijkende seksuele geaardheid of voorkeuren, maar vanwege sociale genderrollen en het vermogen van het goddelijke om welke gedaante dan ook aan te nemen, afhankelijk van de noodzaak en context.
Inclusiviteit, respect en spirituele groei
De erkenning van tritiya prakriti en de bijbehorende genderdiversiteit toont aan dat het hindoeïsme openstaat voor verschillende genderidentiteiten en -expressies. Hoewel verwijzingen naar deze diversiteit in de geschriften beperkt zijn, weerspiegelt het hindoeïsme een fundamentele erkenning en acceptatie die we zouden moeten omarmen.
Deze openheid is een belangrijke les in het streven naar inclusiviteit en respect voor alle individuen, ongeacht hun genderidentiteit of seksuele voorkeur. Het hindoeïsme nodigt ons uit om naar het grotere geheel te kijken, zoals de basiswaarden van vasudhaiva kutumbakam (de wereld is één familie) en ahimsa (geweldloosheid). Het leert ons om mensen te accepteren zoals ze zijn, ondanks verschillen in opvattingen, voorkeuren en levenswijze.
Bovendien moedigt het hindoeïsme ons aan om dharma en karma centraal te stellen in ons leven, en te streven naar spirituele groei en zelfontdekking. Seksuele diversiteit is slechts een detail binnen dit grotere kosmische geheel. Het hindoeïsme benadrukt de noodzaak om anderen te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden, met respect en begrip. In een tijd van polarisatie en waarin dharma in verval is, biedt deze benadering een waardevolle herinnering aan het belang van inclusiviteit, respect en ethische integriteit in onze interacties met anderen.
Vond je dit artikel waardevol?
Draag jij het delen van dit soort kennis een warm hart toe? Jouw bijdrage is van harte welkom!
Elke donatie helpt ons om de gratis diensten van HindoeDharma.nl mogelijk te maken. Dit omvat kosten voor boeken, webhosting, technische applicaties en meer.
Daarnaast gebruiken we een deel van de bijdragen om boodschappen en warme maaltijden uit te delen aan minderbedeelden, als onderdeel van onze inzet voor karma yoga en maatschappelijke betrokkenheid.
