Het begin van een tijdloze levensleer…
Niemand weet precies wanneer het hindoeïsme begon of door wie het werd gesticht. Wat wel duidelijk is, is dat het oorspronkelijk uit India komt en zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld en aangepast.
Duizenden jaren oude geschriften vertellen dat in het begin een diepe verbondenheid was met de natuur en het universum. Daaruit ontstonden de Veda’s, de heilige teksten die de basis vormen voor het hindoeïsme.
Lang geleden leefden mensen in een diepe verbondenheid met de natuur en het universum. Zij ervaarden een bijna onlosmakelijke eenheid met alles om hen heen. Hun waarneming was zo zuiver, dat zij de wereld en het leven zagen zoals ze werkelijk zijn. Die verbondenheid vormde de basis voor de oudste en heiligste geschriften van het hindoeïsme: de Veda’s. Een mondelinge traditie van kennis over het leven, de kosmos, het goddelijke en de juiste manier van leven.
Maar met het verstrijken van de tijd veranderde de wereld. Mensen raakten steeds meer verwijderd van die oorspronkelijke verbondenheid en het universele bewustzijn. Daarom besloten wijze mensen (de rishi’s) hun inzichten en ervaringen niet meer alleen mondeling te delen, maar ook vast te leggen. Zo werden de Veda’s opgeschreven, zodat deze waardevolle kennis bewaard zou blijven voor toekomstige generaties.
Toen de Veda’s eenmaal waren opgeschreven, werd duidelijk dat deze oeroude kennis uit verschillende lagen bestond. Elke laag had een eigen functie en richtte zich op een ander aspect van het spirituele leven.
De Samhita’s vormen de oudste en meest oorspronkelijke laag. Dit zijn verzamelingen van mantra’s, hymnen en gebeden die werden gereciteerd tijdens rituelen. Ze bevatten lofzangen aan de krachten van de natuur en het goddelijke, en drukken een diepe eerbied uit voor het leven in al zijn vormen.
De Brahmana’s zijn uitlegteksten die bij deze mantra’s horen. Ze beschrijven hoe rituelen uitgevoerd moeten worden en waarom. Deze teksten leggen de nadruk op het correct handelen (karma) en het onderhouden van de kosmische orde via offers en rituele precisie.
Vervolgens komen de Aranyaka’s, ook wel ‘woudboeken’ genoemd. Deze teksten markeren een overgangsfase: ze werden vaak bestudeerd door mensen die zich hadden teruggetrokken uit het maatschappelijke leven om zich in de stilte van het bos te wijden aan spirituele verdieping. De Aranyaka’s verbinden het uiterlijke ritueel met innerlijke meditatie.
Tot slot zijn er de Upanishads, geschriften waarin het denken over het zelf (Atman) en het absolute (Brahman) centraal staat. In deze teksten verschuift de aandacht van het uiterlijke naar het innerlijke. De Upanishads vormen daarmee de filosofische kern van het hindoeïsme, waarin vragen over bestaan, bewustzijn en de essentie van het leven centraal staan.
Door het verval van bewustzijn door de eeuwen heen werden de Veda’s voor de gewone mens complex en moeilijk te doorgronden. Daarom brachten de wijzen de vedische kennis in verschillende lagen en onderdelen onder, zodat het beter begrepen en toegepast kon worden. Ze verdeelden de leer in drie hoofdgebieden: Jnanakaand, dat gaat over kennis en wijsheid; Karmakaand, dat zich richt op rituelen en handelingen; en Upasanakaand, dat draait om verering en spirituele oefening.
Daarnaast ontwikkelden ze zes disciplines, de Vedanga’s: Shiksha (fonetica), Chandas (metriek), Vyakarana (grammatica), Nirukta (etymologie), Jyotisha (astronomie/astrologie) en Kalpa (rituele voorschriften). Deze disciplines waren essentieel om de Veda’s zorgvuldig over te dragen, correct uit te spreken en diepgaand te bestuderen. Dankzij deze systemen kon de kennis levend en helder blijven doorgegeven. Zelfs vandaag de dag zijn deze traditionele takken nog steeds een integraal onderdeel van vedische studies.
Naast de Veda’s en Vedanga’s ontstonden met de tijd verschillende filosofische stromingen, de shaddarshana, met daarbij hun eerste geschriften. Deze zes scholen bieden elk een eigen manier om het leven en de wereld te begrijpen: Nyaya (logica), Vaisheshika (filosofie van materie), Sankhya (kosmologie), Yoga (praktische oefeningen en meditatie), Purva Mimamsa (rituele interpretatie), en Uttara Mimamsa of Vedanta (het diepere, spirituele besef). Samen vormen ze een breed spectrum aan inzichten, die mensen helpen bij het onderzoeken van het mysterie van het bestaan.
De oude wijzen bleven hun omgeving nauwlettend volgen. Ze zagen hoe de mensheid veranderde, hoe de samenleving zich ontwikkelde, en hoe het contact met dharma bij velen vervaagde. Daarom vertaalden ze de complexe vedische inzichten steeds opnieuw naar een taal en vorm die pasten bij de tijd. Zo maakten ze de leer toegankelijker voor mensen die niet meer vanzelfsprekend met deze wijsheid waren opgegroeid. Hun bedoeling was helder: anderen helpen om weer in verbinding te komen met hun ware aard, en met het grotere geheel waar wij allemaal deel van uitmaken.
Ze schreven talloze verhalen, regels en handleidingen die de essentie van de Veda’s begrijpelijk maakten, en legden uitgebreid hun eigen ervaringen vast. Deze werken, zoals de Purana’s, de Ramayana en de Mahabharata (met de Bhagavad Gita als spiritueel hoogtepunt), bieden inspirerende voorbeelden, morele lessen en praktische richtlijnen. Zo kon dharma (de weg van rechtvaardigheid en balans) ook voor hen die minder bekend waren met de vedische taal en cultuur tastbaar en leefbaar worden. Ook werden elk tijdperk wetboeken geschreven, bekend als Smriti’s.
Maar terwijl de wereld bleef groeien, raakte dharma verder op de achtergrond. Steeds meer mensen vergaten wie ze in wezen waren. De verbinding met het universum verzwakte, en daarmee veranderde ook het hindoeïsme. Nieuwe manieren van denken ontstonden, andere vormen van geloof kregen ruimte. Toch bleef de kern overeind.
Het hindoeïsme is geen stilstaand systeem, maar een levendige traditie. Het beweegt mee met de tijd, groeit mee met de mens, en nodigt ons steeds opnieuw uit om te leven in afstemming met ons diepste zelf. Nog steeds nodigt het mensen uit om hun ware zelf te ontdekken en hun verbinding met het grotere geheel te ervaren: in gedachte, woord en daad. Deze rijke traditie biedt ruimte voor persoonlijke groei, spirituele verdieping en harmonie met de wereld om ons heen. Nu en in de toekomst.
Heb je er iets aan gehad en wil je iets terugdoen? Een donatie helpt me om dit soort informatie gratis en toegankelijk te blijven delen.
Dank je wel voor je bijdrage.