Het einde van “mahatma” Gandhi

Mohandas Karamchand Gandhi staat vandaag de dag bekend als Indiase volksleider die door zijn geweldloze manier van actievoeren wereldberoemd werd; een icoon van geweldloosheid en een heilige, een mahatma (verheven ziel).^[1]Guha R., C. van Soelen, M. Tieleman & A. Scheifes (2014) Gāndhī. De biografie: de jongere jaren. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers. Er zijn honderden bloemlezingen over hem, zijn leven en zijn idealen. Zijn bijnaam was “Bapu”, vader van het Indiase volk^[2]Rajeshwar M. & Piciucco P.P. (2001) The Fiction of Raja Rao: Critical Studies. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors Pvt Ltd. en door sommige groeperingen wordt Gandhi zelfs gezien als de reïncarnatie van Rama en Krishna.^[3]Rajeshwar M. & Piciucco P.P. (2001) The Fiction of Raja Rao: Critical Studies. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors Pvt Ltd.

Toch denken critici anders over deze vermeende held en plaatsen zij vraagtekens bij zijn geweldloosheidsideaal en activiteiten. In dit artikel gaan we op zoek naar de waarheid achter deze historische Indiase volksvader.

Gandhi’s geweldloosheidsideaal

Gandhi claimde een groot aanhanger te zijn van de Bhagavad Gita en noemde deze zijn eeuwige moeder.^[4]Gandhi M.K., “The Collected Works of Mahatma Gandhi” (Electronic Book). New Delhi: Publications Division Government of India, p 255. Toch had hij andere idealen dan de Bhagavad Gita omvat. In de Bhagavad Gita moedigt Krishna Arjuna aan om te strijden in de veldslag van Kurukshetra. In deze strijd, die in de Mahabharata wordt beschreven, doodt Arjuna zelfs vele vrienden en familieleden om zijn volk te redden en beschermen van adharma. Hierin wordt hij volledig bijgestaan door Krishna.

In de Mahabharata lezen we dat Krishna onder andere de demonenkoning Kansa doodt en in de Ramayana lezen we hoe Rama de demonenkoning Ravana vernietigt in een grote strijd. Dit deden zij om hun volk te beschermen en te redden van grote terreur, zoals we over meerdere gedaantes van het Goddelijke lezen in de verschillende hindoegeschriften. Door veel hindoeïsmekenners wordt deze leer uit de geschriften uitgelegd als: “Ahimsa paramo dharmah; dharma himsa tathaiva cha”. Geweldloosheid is de hoogste dharma, evenzo is geweld omwille van dharma.

De Indiase “vrijheidsstrijder” predikte precies het tegenovergestelde. Hij vond dat men geweld met extreme geweldloosheid dient te bestrijden. Dat betekende dat mensen zich zelfs niet mochten verweren wanneer zij werden aangevallen. Gandhi’s ideaal was zelfs zo extreem, dat hij vond dat wanneer een vrouw werd verkracht zij zich niet moest verzetten.^[5]Adams J. (2011) Gandhi. Naked Ambition. USA: Penguin Group. Paradoxaal was wel dat hij ook zei dat vaders gerechtigd waren hun verkrachte en seksueel misbruikte dochters te vermoorden omwille van de familie-eer.^[6]Connellan M. (2010) “Women suffer from Gāndhī’s legacy”. The Guardian. Geraadpleegd op 30 december 2014 (link bestaat niet meer). Ook zei hij dat het heldhaftig zou zijn geweest als de joden zichzelf massaal hadden gedood in plaats van zich te verzetten tegen de Nazi’s, dat de Britten zich aan de Nazi’s moesten overgeven en dat de joden voor Hitler moesten bidden.^[7]Orwell G. (1949) Reflections on Gandhi. London: Partisan Review.

Dit soort uitspraken maken Gandhi’s geweldloosheidsideaal erg omstreden. Je zou immers denken dat een volksvader zijn volk te allen tijde beschermt, maar met zijn “geweldloosheidsideaal” liet Gandhi zijn eigen volk vermoorden door de vijand. Zijn ideaal was daarmee niet alleen een smet op de hindoegeschriften, maar ook op de heldendaden van grote vrijheidsstrijders uit de Indiase historie als Chhatrapati Shivaji, Bhagat Singh, Jhansi ki Rani Lakshmibai, Subhash Chandre Bose en Rana Pratap. Terwijl zij allen het Indiase volk beschermden door tegen de vijand te vechten, heeft Gandhi’s interpretatie van geweldloosheid de dood van vele, misschien wel miljoenen, mensen betekend. Mensen die zijn ideaal klakkeloos opvolgden doordat zij hem als vrijheidsleider, volksvader en verheven ziel beschouwden.

Uit een brief van Gandhi aan zijn vriend Herman Kallenbach uit februari 1914 blijkt dat juist Gandhi’s geweldloosheidsprincipe zijn wrede kant was.^[8]Blessing M. (2007) “Mohandas Gandhi (1869-1948)”, Historisch Nieuwsblad. Geraadpleegd op 30 december 2014. In de brief liet Gandhi zijn teleurstelling blijken dat er nog geen martelaar uit zijn moederprovincie Gujarat was gevallen. “Als er iemand had moeten sterven, dan was het mevrouw Gandhi,” voegde Gandhi hieraan toe. De dood van zijn vrouw Kasturba zou zijn campagne een enorme boost geven^[9]Blessing M. (2007) “Mohandas Gandhi (1869-1948)”, Historisch Nieuwsblad. Geraadpleegd op 30 december 2014..

Discriminatie

Volgens biografieën zou Gandhi vechten voor onderlinge verdraagzaamheid en gelijke rechten voor iedereen, ongeacht geloof of afkomst.^[10]Guha R., C. van Soelen, M. Tieleman & A. Scheifes (2014) Gandhi. De biografie: de jongere jaren. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers. Zijn uitspraken over zijn vrouw, het verstoten van zijn bloedeigen zoon en zijn beschrijving van Zuid-Afrikanen lijken dit echter niet altijd te ondersteunen.

Kasturba leefde in de schaduw van haar man en had niets te vertellen. Gandhi zou haar zelfs mishandelen, zowel emotioneel als fysiek. Dit blijkt ook uit brieven die Gandhi zelf heeft geschreven en zijn autobiografie. In vele brieven, verzameld in The Collected Works of Mahatma Gandhi, liet Gandhi zich minachtend uit over zijn vrouw en beschreef hij haar als een blok aan zijn been. Gandhi weigerde zelfs zijn vrouw medicijnen te geven en bereidde haar begrafenis voor toen zij een terugval had gehad, nadat zij drie maanden in de gevangenis had doorgebracht met dwangarbeid. Zijn vrouw had onder andere kritiek op de manier waarop Gandhi hun kinderen verwaarloosde. Gandhi vond dat zijn gezinsleven niet gunstig was voor zijn politieke activiteiten en uitte dit ook in zijn brieven en autobiografie.

De Bollywoodfilm Gandhi, My Father (2007) is gebaseerd op de biografie van Gandhi’s oudste zoon Harilal Gandhi en laat zien hoe Gandhi zijn bloedeigen zoon verstoot omwille van zijn eigen idealen. Harilal wilde net als zijn vader in het buitenland studeren en advocaat worden, terwijl Gandhi niet wilde dat zijn kinderen zouden studeren en van Harilal verwachtte dat hij hem zou steunen in zijn strijd voor zijn idealen. Tegen het verbod van zijn vader ging Harilal naar het buitenland om te studeren en na vele tegenslagen werd hij uiteindelijk een alcoholist. Uit protest tegen zijn vaders idealen had Harilal zich ondertussen ook bekeerd tot de islam. Het feit dat Gandhi zijn bloedeigen zoon om deze redenen verstootte, doet twijfelen aan zijn geloofwaardigheid als Indiase volksvader die gelijkheid predikte.

Gandhi’s hypocriete uitingen over gelijkheid vloeien niet alleen voort uit zijn gezinssituatie. Bij critici staat de “mahatma” ook wel bekend als een racist, vanwege vele diverse uitspraken die zijn verzameld in The Collected Works of Mahatma Gandhi. Zo beschreef hij de “blacks” als “very dirty” en “only a degree removed from the animal”.^[11]Gāndhī M.K. (1999), “The Collected Works of Mahātmā Gāndhī”. Volume 8, pp 135-136. Verder beschreef hij de oorspronkelijke inwoners van Zuid-Afrika grofweg als “kaffirs” (negers) die een zeer lage positie hadden en ten opzichte van wie de Indiërs verheven waren.

Seksistische activiteiten

Gandhi was volgens critici niet alleen een paradoxale idealist, gezinsverwaarlozer en racist, maar ook een seksist. In 1883 trouwde Gandhi op 13-jarige leeftijd met de 14-jarige Kasturba. Al gauw was Kasturba zwanger van hun eerste kind. Volgens biograaf en historicus Jad Adams^[12]Adams J. (2011) Gandhi. Naked Ambition. USA: Penguin Group. had Gandhi in 1885 zelfs het sterfbed van zijn vader verlaten om seks te hebben met zijn hoogzwangere vrouw.

Hoewel Kasturba weinig in te brengen had, uitte zij wel kritiek op de gewoonte van haar man om met vrouwelijke aanhangers te slapen; dit tot ergernis van Gandhi. In zijn ashrams sliep en baadde Gandhi met naakte meisjes en jonge, aantrekkelijke vrouwen.^[13]Adams J. (2011) Gandhi. Naked Ambition. USA: Penguin Group. Naar eigen zeggen deed hij dit om zijn kuisheid te testen en zijn seksuele lusten te leren beheersen. Dit liet hij ook doen door andere mannen. Zij mochten met vrouwen en meisjes baden en naakt slapen, maar wanneer zij over seks praatten, werden zij gestraft door hen apart te zetten.^[14]Adams J. (2011) Gandhi. Naked Ambition. USA: Penguin Group. Jad Adams beschrijft overigens dat deze straffen niet op Gandhi zelf van toepassing waren.

Gandhi vond ook dat echtgenoten beter niet alleen konden zijn met hun vrouw en dat, wanneer zij een seksuele behoefte voelden, zij een koud bad moesten nemen.^[15]Adams J. (2011) Gandhi. Naked Ambition. USA: Penguin Group. Ook verplichtte Gandhi getrouwde vrouwelijke aanhangers om met hem te slapen, terwijl zij volgens de regels van de ashram niet bij hun echtgenoot mochten slapen. Volgens Adams en andere critici zou Gandhi zelfs met zijn 18-jarige achternichtje Manu naakt hebben geslapen en ook met haar en de 18-jarige vrouw (Abha) van zijn achterneefje (Kanu Gandhi) tegelijkertijd.

Dit soort praktijken beoefende Gandhi zelfs na zijn eed van brahmacharya (kuisheid) in 1906 en op 77-jarige leeftijd. De “experimenten” leidden tot ophef bij vooraanstaande politici en familieleden van Gandhi. In hun ogen was Gandhi diep gevallen en zij wilden dan ook niets meer met hem te maken hebben. Gandhi’s praktijken werden echter onder het mom van religieuze “brahmacharya-experimenten” beschermd door zijn aanhangers en dus voortgezet.

Beweegredenen van Gandhi’s moordenaar

De kritische publicaties over Gandhi en zijn leven staan vaak op de achtergrond. Ook voor de beweegredenen van Gandhi’s moordenaar is weinig tot geen aandacht. Meestal wordt alleen verteld dat Gandhi op 30 januari 1948 (slechts een half jaar nadat India onafhankelijk en gesplitst werd) werd vermoord door “een radicale en strijdlustige hindoe genaamd Nathuram Godse”. Over de achtergrond en motieven van de dader vinden we maar nauwelijks publicaties, behalve de pleitrede die hij uitsprak tijdens zijn proces. Deze vormt bovendien een sterke argumentatie tegen de verheerlijking van Gandhi.

Nathuram Godse werd geboren in een toegewijde brahmana-familie en ontwikkelde zich tot toegewijde van het hindoeïsme, de hindoegeschiedenis en haar cultuur. Hij was dan ook heel trots op het hindoeïsme in zijn geheel. Die liefde heeft ervoor gezorgd dat hij verder durfde te denken dan de gevestigde orde van ismes, politici en religies.

Als toegewijde hindoe wist hij dat er geen hogere en lagere mensen waren en nam hij dan ook deel aan anti-kastenstelselbijeenkomsten, waarbij hij toespraken voordroeg van bijzondere historische leiders als Dadabhai Naoroji, Vivekananda, Gokhale en Tilak, maar ook over de geschiedenis van prominente landen als Engeland, Frankrijk, Amerika en Rusland. Nathuram Godse bestudeerde zelfs het socialisme en marxisme. Maar wat hem nog meer aansprak, was wat huidige leiders als Gandhi hadden geschreven en gezegd. Gandhi had immers een superieure invloed in India, wat Nathuram zag als bedreiging voor het land. Dit onderbouwt hij ook in de toespraak die hij in de rechtbank hield.

In de pleitrede wordt duidelijk dat Nathuram Godse geen compulsieve moordenaar was, maar een intellectuele man die zich bewust was van zijn cultuur, de geschiedenis en de veranderingen die Gandhi in India wilde doorvoeren (en waarschijnlijk daadwerkelijk zou doorvoeren als hij langer had geleefd). Na goed te hebben nagedacht heeft hij uiteindelijk besloten om zichzelf op te offeren om zijn land, haar rijke cultuur en geschiedenis te beschermen.

De pleitrede is te lezen in dit artikel: Why I killed Gandhi – Nathuram Godse

(Dit artikel is geschreven op 30 januari 2015 en verschenen in de eerste editie van het magazine Vaibhava, uitgegeven door HindoeDharma.nl)